تاریخچه قالیبافی در ایران
سابقه قالیبافی در ایران و طبعا در سطح جهان به مراتب پیش تر از سده ۵ قبل میلاد میباشد. زادگاه هنر بی همتای قالیبافی، ایران بوده است. از آیین هاى قالیبافی میتوان به آواز خواندن در حین بافت قالی اشاره کرد. هنرهایی نظیر سبد بافی، نمد بافی، زیلو بافی، جاجیم بافی و گلیم بافی همه همه مقدمه‌ای بر پیدایش هنر قالیبافی بوده‌است.
هنر قالیبافی در ایران:
یکى از آیین هاى بسیار مشهور و جالب در میان قالیبافان، آواز خواندن هنگام بافت فرش است. آواز یا ترانه خواندن هنگام بافت قالى داراى وزن و آهنگى است که با گره زدن بر تارها هماهنگى دارد. به گونه اى که هجاهاى آواز با سرعت گره ها تنظیم مى شوند. از این رو قالیباف از میان تمامى مراحل بافت بیشتر هنگام گره زدن مى خواند و هنگام پود کشیدن خواندن آرام تر شده و وقتى که زمان شانه کوبیدن مى رسد ساکت مى شوند، زیرا خواندن با صداى کوبیدن شانه تناسبى ندارد.
از آیین هاى بسیار مشهور و جالب در قالیبافی آواز خواندن قالیبافان در حین بافت فرش میباشد
قالیبافی در ایران!
مراحل بافت فرش عبارتند از:
o آماده سازى مواد اولیه شامل نخ چله، نخ پشمى (خامه)، نخ پود.
o آماده سازى دستگاه (دار قالیبافی) و ابزار قالیبافی.
o آماده سازى نقشه مورد نظر.
o چله کشى (نصب نخ چله یا تارها بر روى دار قالیبافى).
o بافت گلیم، ابتداى فرش.
o ساده بافى ابتداى فرش، انجام عمل گره زدن بر روى تارها به خامه.
o نقشه خوانى، انجام عمل گره زدن بر روى تارها به وسیله خامه.
o انجام عمل پود کشى (پود زیر یا ضخیم و پود رو یا نازک) و عمل کوبیدن پودها.
o شیرازه پیچى کناره ها.
o عمل کوبیدن رج ها و قیچى زدن سرپرزهاى اضافى.
o رعایت در جلوگیرى از معایب احتمالى هنگام بافت قالی.
o پایین کشى، اتمام کار یک فرش بافته شده.
توضیح اینکه در یک فرش تراکم گره ها و ظرافت آنها نمایانگر میزان مرغوبیت و کیفیت فرش است. بدین معنى که هر چه تعداد گره ها زیادتر و در اصطلاح فرشبافی ( قالیبافی ) هر چه پرتر باشد کیفیت آن بالاتر خواهد بود.
آرایش فرش ایرانى (قالیبافی):
بافت فرش ایرانى از جهات زیادى به انواع مختلفى تقسیم مى شود. تنوع در اندازه، بافت، طرح و نقش، کیفیت و… موجب تقسیمات متعدد در این زمینه مى شود. و هر یک از این نوع ها، نام خاص خود را کسب کرده است.
در اصطلاح قالیبافی هر چه فرش پرتر باشد کیفیت آن بالاتر خواهد بود
o جنس:
فرش ایرانى از نظر جنس شامل فرش پشمى، فرش ابریشمى، فرش کرکى، فرش تمام پشم، فرش تمام ابریشم، فرش زربفت، فرش چله ابریشم، فرش چله پشم، فرش کف ابریشم، فرش گل ابریشم و فرش سوف مى باشد.
o رنگ:
فرش ها یا خود رنگ هستند یا رنگ شده. در فرش خود رنگ، الیاف آن رنگ نشده است؛ اما در فرش رنگ شده از خامه هاى رنگین استفاده مى شود. منشأ رنگ ممکن است گیاهى، حیوانى، معدنى یا شیمیایى باشد.
o اندازه:
فرش ایرانى از نظر اندازه نام هاى متفاوتى دارد که عبارتند از: قالى، کناره، قالیچه، سجاده اى، خرسک، رومبلى، پشتى، پادرى و….
o نقش:
فرش از نظر نقش شامل فرش با طرح سنتى، فرش با طرح مدرن، فرش با طرح دستى، فرش با طرح کامپیوترى، فرش با طرح ذهنى، فرش با طرح ابتکارى، فرش با طرح اقتباسى، فرش با طرح کم کار و فرش با طرح پر کار مى باشد.
منبع : بیتوته