آشنایی با ساز ویولن



آشنایی با ساز ویولن

مجموعه: هنر و هنرمند

 ویولن در زمان نواختن معمولاً روی شانه چپ قرار می‌گیرد
 
ویولن (به فرانسوی: violon) ساز زهی و آرشه‌ای است. ساز ویولن کوچک‌ترین عضو سازهای زهی-آرشه‌ای است. اصالت ساز ویولن به کشور ایتالیا بر می‌گردد. برای نواختن معمولاً روی شانهٔ چپ قرار می‌گیرد و با آرشه که در دست راست نوازنده است نواخته می‌شود.  
کوک سیم‌های ویولن از زیر به بم به ترتیب: می (سیم اول)، لا (سیم دوم)، ر (سیم سوم)، سل (سیم چهارم).
 
اصوات سیم‌های مجاور نسبت به یکدیگر فاصله پنجم درست را تشکیل می‌دهند. در این وسعت صدا ویولن قادر است تمام فواصل کروماتیک و کوچک‌تر از آن را اجرا نماید. 
خرک (در جلو)، گریف (جسم سیاه‌رنگ در عقب) و سیم‌های ویولن این ساز از ۵۸ قطعه مختلف ساخته می‌شود. وزن آن در حدود ۴۰۰ گرم می‌باشد.
 
ویولن در زمان نواختن معمولاً روی شانه چپ قرار می‌گیرد و با آرشه که در دست راست نوازنده‌است نواخته می‌شود. کوک سیم‌های ویولن از زیر به بم به ترتیب عبارتند از: می‌ (سیم اول)، لا (سیم دوم)، ر (سیم سوم)، سل (سیم چهارم).
 

از زمان اختراع اولین ویولن توسط گاسپارو برتولتی تا الان بیش از سه قرن می‌گذرد
 
تاریخچه‌ای از ساز ویولن
ساز ویولن در اروپا به قرن ۹ میلادی برمی‌گردد. برخی می‌گویند که ساز ویولن تکمیل شده‌ی ساز رباب است و از کشور‌های عربی آمده است.
تاریخ شناسان می‌گویند ساز ابتدا دارای یک سوراخ بر روی بدنه بوده، ولی رفته رفته این سوراخ حذف شده و سازی با سه سیم، سرآغازی برای ویولن تکامل یافته‌ی امروزی شده است. بعد از قرن ۱۱ در اروپا ساز ویولن تکامل یافته به طور وسیعی وجود داشت. اولین سازنده‌ی ویولن فردی به نام گاسپارو برتولتی ایتالیایی بوده است که او را مخترع این ساز نیز می‌نامند.
 
پس از آن شاگرد مشهور او به نام آندره آماتیبود را به عنوان بهترین سازنده‌ی ویولن در سطح جهان معرفی کردند که او هم پس از خود فردی به نام آنتونیو استرادیواری ایتالیایی را پرورش داد. تا به امروز در جهان کسی پیدا نشده که بتواند ویولن‌هایی به کیفیت و صدای خوب آمتونیو استرادیواری بسازد.
از زمان اختراع اولین ویولن توسط گاسپارو برتولتی تا الان بیش از سه قرن می‌گذرد، ولی با این وجود با توجه به پیشرفت علم هنوز نتوانسته‌اند تغییری در ساختار این ساز به وجود آورند و رمز و راز‌های سازندگان قدیم را کشف کنند.
 

ساز ویولن کوچک‌ترین عضو سازهای زهی-آرشه‌ای است
 
ویولن از بخش‌های زیر تشکیل شده‌است :
آرشه: یا کمان ترکه‌ای چوبی است که رشته‌های موی دم اسب در طول آن کشیده شده و به دو سر آن ثابت شده‌است.
 
جعبه طنینی: (جعبه رِزونانس): جعبه‌ای است که از سه بخش صفحه روئی، صفحه زیرین و زوارهای دور تشکیل شده‌است. گریف، خرک و سیم گیر در این ساز از جنس چوب آبنوس (به دلیل استحکام بیشتر) می‌باشد.
 
دسته یا گردن: در واقع دنباله چوب آبنوس تکیه سیم هاست که محل انگشت گذاری نوازنده در قسمت بالای آن قرار دارد. نوازنده ویولن قادر است در تمام طول چوب آبنوس انگشت گذاری کند. انتهای دسته به جعبه کوچکی (جعبه کوک) ختم می‌شود که سیم‌ها در درون آن به دور گوشی‌های کوک پیچیده می‌شوند.
 
خرک: پلی‌ست بین سیم‌ها و جعبه طنینی. نقش خرک تقسیم راه سیم‌ها، نگه داشتن سیم‌ها با ارتفاع خاص برای عبور بر روی جعبه طنینی و انتقال ارتعاشات سیم‌ها به جعبه طنینی. در داخل جعبه طنینی استوانه چوبی کوچکی قرار دارد (تقریباً در زیر محلی که خرک قرار دارد)، که نقش آن انتقال ارتعاشات به صفحه زیرین ساز و مانعی در جهت عدم شکسته شدن صفحه روئی ساز از فشار سیم‌ها و خرک است.
 
گریف: از آبنوس ساخته شده و در طول دسته ویلن چسبیده‌است و تا میانهٔ جعبهٔ ساز ادامه دارد. گریف بخشی است که نوازنده با انگشت خود سیم را به آن می‌چسباند و به این ترتیب طول سیم را کوتاه می‌کند و نت‌های مختلف را می‌نوازد.
 
سیم گیر: از آبنوس ساخته شده و در فاصله اندکی از خرک تا آخر تنه ویولن کشیده شده‌است. با زهی از جنس روده یا پلاستیک یا سیم به دکمه‌ای که در قسمت پائین جدار تعبیه شده بند می‌شود.
 
سیم‌ها: سیم‌ها از جعبه کوچک سر ساز آغاز شده در طول چوب آبنوس تکیه‌گاه سیم‌ها ادامه یافته، از روی خرک عبور کرده و در سیم‌گیر مهار می‌شوند. سیم‌های ویولن قبلاً از روده گوسفند (زه) ساخته می‌شد. امروزه در سیم‌های بم‌تر، روی روده سیم فلزی نازکی می‌پیچند و در سیم‌های زیرتر از مفتول فلزی تنها استفاده می‌شود.
 

ویولن در زمان نواختن معمولاً روی شانه چپ قرار می‌گیرد 
 
نحوه دست گرفتن ساز
بطور کلی ویولن در هنگام نواخته شدن با سه نقطه چانه، شانه و دست چپ در تماس است.هر یک از این نقاط بخشی از بار دست گرفتن ساز را به دوش می کشند. هرچند، نوازنده باید بتواند که ویولن را بدون کمک گرفتن از دست چپ و فقط با کمک گردن و شانه نگاه دارد.
 
شانه و گردن:
نوازنده نباید برای نگهداری ساز بر روی شانه چپ، آنرا بالا کشد. شانه باید در هنگام گرفتن ساز به همان وضعیت افتاده خود در حالت طبیعی بدن باقی ماند.طبیعی است اگر گردن نوازنده بلند باشد، او ناخودآگاه برای با تسلط گرفتن ساز،نیازمند بالا کشیدن شانه و یا خم کردن اضافی گردن خود به سمت پایین است.
البته اتخاذ هر یک از دو مورد فوق توسط نوازنده اشتباه است.
 
میزان بالا بردن دست چپ:
در حالت کلی، نوازنده باید دست چپ را تا جایی بالا برد که ساز و دسته آن امتدادی افقی با زمین پیدا کند.بهتر است ساز بگونه ای گرفته نشود که دسته و سرپنجه ساز به سمت زمین و یا برعکس آن نشانه گرفته شود. در حالت اول ستون مهرها به کشش بی مورد به سمت پایین می افتندهمچنین در این حالت، به علت خمودگی نوازنده، تنفس او مشکل تر می گردد.در حالت دوم نیز به مهرهای گردن در جهت معکوس فشار وارد می گردد.
 
انواع ویولن
دو نوع ویولن وجود دارد:
ویولن آکوستیک: همان نوع از ویولن که بسیار مرسوم است و بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. 
 

ویولن آکوستیک
 
ویولن الکتریک: این نوع ویولن به یک خروجی الکتریکی صدا مجهز است که اولین بار در سال ۱۹۲۰ توسط استاف اسمیت در موسیقی جاز و بلوز مورد استفاده قرار گرفت. طراحی ظاهری آن‌ها غیر سنتی است و برخی از آن‌ها ممکن است تعداد بیشتری سیم نسبت به آکوستیک داشته باشند.
 

ویولن الکتریک
 
سیگنال‌های ویولن الکتریک همانند گیتار الکتریک بر اثر پردازش‌های الکترونیکی، برای بدست آوردن صدای دلخواه بوجود می‌آید. در ویولن‌های الکتریکی معمولا از پیکاپ‌های مغناطیسی و یا فیزوالکتریک استفاده می‌کنند که در پیکاپ‌های مغناطیسی لازم است رشته‌های ویلن از جنس یک عنصرحاوی آهن باشند. 
 
سازندگان ویولن :
از اولین سازندگان ویولن می‌توان به گاسپارو برتولتی ایتالیایی نام برد، که در برخی موارد وی را مخترع این ساز می‌دانند. از شاگردان مشهور گاسپارو برتولتی آندره آماتی بود که او هم بهترین سازنده ویولن در سطح جهان یعنی آنتونیو استرادیواری ایتالیایی را پرورش داد. تا کنون کسی در جهان پیدا نشده که نه تنها بتواند هنر او را تکمیل نماید بلکه قادر نبوده ویولنی بسازد که از حیث زیبایی و صوت بتواند با ویولن‌های آنتونیو استرادیواری برابری نماید.]  
تاکنون بیش از سه سده از اختراع اولین نمونه ویولن توسط گاسپارو برتولتی می‌گذرد و در این مدت با وجودی که کشفیات جدیدی در علوم فیزیک و شیمی نموده‌اند نه تنها نتوانسته‌اند در ساختمان ویولن تغییری بدهند بلکه از رموز کار سازندگان قدیم نیز چیزی درک نکرده‌اند.
 

 اصالت ساز ویولن به کشور ایتالیا بر می‌گردد
 
معروف‌ترین نوازندگان غربی ویولن:
آنتونیو ویوالدی
نیکولو پاگانینی
 
معروف‌ترین نوازندگان ایرانی ویولن:
پرویز یاحقی
همایون خرم
حبیب الله بدیعی
علی تجویدی
علی اصغر بهاری
ابوالحسن صبا
اسدالله ملک
علی محجوبی
رکن الدین مختاری
 
گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته


از دنیای هنر و هنرمندان بیشتر بدانیدمعرفی سازهای زهی + تصاویر