تیک، یکی از شایع‌ترین مشکلات روانی است که به گفته کارشناسان دلایل شیوع آن چندان مشخص نیست، ولی تخمین زده میشود بین ۵ تا ۲۵ درصد کودکان در سنین مدرسه نیز نوعی از اختلال تیک را تجربه می کنند.تیکها حرکات غیرطبیعی ناگهانی، مکرر، سریع و هماهنگی هستند که معمولاً به راحتی قابل تقلید هستند.
حرکات به صورتی مشابه مکرراً رخ می‌‌دهند و بیمار قادر است به صورتی ارادی برای مدتی کوتاه آنها را مهار کند، اما این امر ممکن است سبب اضطراب بیمار شود.تیکها در نتیجه فشار روانی تشدید می‌شوند و حین فعالیت‌های ارادی و تمرکز فکری کاهش یافته و در خواب از بین می‌روند.
دکتر پیرخائفی، روان‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه، تیکها را فعالیت‌های حرکتی – صوتی می‌داند که به صورت ناگهانی اتفاق می‌افتند و در آن، فرد توان مقاومت خود را از دست داده و ظاهراً مقابله با آن هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.
وی، پریدن گوشه چشم، پرش در ناحیه گردن و حرکات اضافه در شانه را از تیک‌های حرکتی می‌داند و در خصوص تیک‌های صوتی ابراز می‌کند، در این گونه تیکها علاوه بر تکان‌های عضلات، سیستم صوتی نیز (مانند صاف کردن گلو، خرخر کردن و بالا کشیدن بینی و …) درگیر میشود.تیک‌هایی که به تازگی آغاز شده‌اند، اغلب نیاز به درمان ندارند.
توصیه مناسب به والدین و اطرافیان کودک مبتلا به تیک این است که توجهی به تیکها نداشته باشند، زیرا تمرکز روی تیک، باعث تشدید آن میشود.اکثر تیک‌هایی که تازه آغاز شده‌اند، مسیر محدود و گذرایی دارند و به سمت اختلال جدی‌تری پیش نمی‌روند و حداکثر طیّ دوره‌های استرس‌آور عود می‌کنند. معدودی از تیکها بیشتر از یک سال طول می‌کشند.
تیک در آقایان سه برابر بیشتر از خانم‌ها است و تیک‌های مزمن بیشتر بین سنین ۶ تا ۱۲ سالگی دیده می‌شوند.
تقسیم‌بندی تیک:
تیکها را می‌توان بر اساس ساده یا متعدد بودن، گذرا و مزمن بودن به ۴ گروه تقسیم کرد:
تیک‌های ساده گذرا:
در کودکی بسیار شایع‌اند و معمولاً پس از یک سال (اغلب طیّ چند هفته) خودبه‌خود بهبود می‌یابند و عمدتاً نیاز به درمان ندارند. تیک‌های حرکتی معمول که اغلب در حدود ۳ و نیم سالگی شروع می‌شوند، به کودکان کمک می‌کنند تا انرژی عصبی را آزاد کنند. ۷۵ درصد از کودکان، این نوع تیک را در عرض ۶ ماه پشت سر می‌گذارند.
اگر کودک شما گرفتار تیک شد، بهترین راه، نادیده گرفتن آن است. هیچ‌گاه او را سرزنش نکرده و یا تنبیه نکنید. شما می‌توانید برای جلوگیری از تبدیل شدن این عمل به یک عادت، با تمرین کردن روش‌های پیشگیرانه، به کودکان‌تان کمک کنید، ولی تیک‌های گذرا نباید در برنامه کامل ترک عادت مورد توجه قرار گیرند.
تیک‌های مزمن:
اگر تیک بیش از ۱۲ ماه ادامه یابد، تیک مزمن محسوب میشود. تیک‌های مزمن پایدار هستند و معمولاً انقباض ماهیچه در آنها بیش از حد و بسیار شدید است. این تیکها مشخصاً به صورت حمله‌های دوره‌ای هستند و غالباً شدت آنها ماه به ماه، روز به روز یا حتّی ساعت به ساعت تغییر می‌کند. در حقیقت، رفتار تیکی ممکن است برای هفته‌ها یا ماه‌ها کاملاً محو، اما دوباره ظاهر شود.
ممکن است در هر سنّی پدیدار شوند، اما اغلب در کودکی شروع می‌شوند. درمان در اکثر موارد لازم نیست. باید به بیمار توضیح داد که این اختلال اهمیتی ندارد.
تیک‌های ساده یا متعدد مداوم:
معمولاً از کودکی یا نوجوانی و قبل از ۱۵ سالگی آغاز میشود. در بسیاری از موارد تیک‌های موردی روی میدهد، اما بهبود کامل در خاتمه نوجوانی رخ میدهد.
سندرم تیک‌های حرکتی و صوتی متعدد مزمن:
این سندرم به نام پزشک فرانسوی‌ای که نخستین‌بار این بیماری را توصیف کرد، “سندرم ژیل دولا توره” نامیده میشود.
این اختلال معمولاً همراه با تحریک‌پذیری و وسواس است که میتواند موجب رانده شدن فرد از اجتماع شود و این واکنش‌های اجتماعی منفی میتواند فرد را به افسردگی دچار کند و حتّی در بعضی مواقع او را به سوی خودکشی نیز سوق دهد.
تیک‌های توره درصورت عدم درمان می‌توانند به حالتی مزمن در فرد تبدیل شوند.در این افراد حرکات لب و دهان‌شان به گونه‌ای هست که انگار حرف‌های رکیک به زبان می‌آورند، در صورتی که این طور نیست.بجز تیک‌های گذرا در سایر تیک‌های عصبی احتمال بازگشت وجود دارد.
علت تیک عصبی:
زمانی اعتقاد بر این بود که تیکها علائم بیرونی احساسات سرکوب شده و کشمکش‌های درونی‌اند. امروزه در بسیاری از نقاط جهان آن را ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی می‌دانند.
تیک تقریباً در یک سوم موارد، پایه ژنتیک دارد، اما در برخی حالات ممکن است این عادت از طریق تقلید به دست آید.همچنین، مشخص شده است که رفتارهای تیکی در زمان فشارهای عصبی افزایش می‌یابد که این امر به “تیک عصبی” منجر میشود.
در صورتی که از وجود تیک‌های عصبی در کودک‌تان رنج می‌برید، نکات زیر را مدّ نظر داشته باشید:
کاهش فشار روانی:
به لحاظ این که رفتارهای تیکی غالباً با فشار روانی تشدید می‌شوند، مواردی را در زندگی کودک‌تان جست‌وجو کنید که ممکن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او باشند. مثلاً ببینید آیا او تلاش می‌کند که از تکالیف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزشی او بالاست؟
برای کاهش تنش‌های احتمالی کودک و ایجاد آرامش و اطمینان در او، تا آنجا که ممکن است موقعیت‌های فشارزا را از بین ببرید و با او مهربان باشید. تعداد تیکها اغلب با کاهش فشار روانی، تقلیل می‌یابند.
راههای درمان تیک عصبی:
یکی از نکاتی که درباره انواع تیکها حائز اهمیت است، نوع برخورد و نگاه عوام به آن است که باعث میشود، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایندی شود و خود را از انظار پنهان کند و در صورت افزایش بیش از حد این اختلال، حتّی در رفتارهای اجتماعی او نیز تأثیر بگذارد.
اگر افراد با نشانه‌های طولانی‌مدت تیک مواجه شدند، باید برای جلوگیری از اختلالات وسیع‌تر به روان‌‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه کنند.
اولین روش، عدم توجه مستقیم به تیک ها می‌باشد که توسط خانواده اعمال می‌گردد و در صورت پایدار و مزمن بودن می‌توان از روش‌های غیردارویی از جمله Habit Reversal Training)HRT) آموزش معکوس کردن عادت که شامل ۵ مرحله می‌باشد استفاده نمود:
▪ توصیف و تکرار تیک در آینه
▪ پیدا کردن جزئیات تیک توسط درمانگر
▪ تمرین شناسایی اولین علامت رخداد تیک
▪ آنالیز موقعیتی که تیک در آن رخ میدهد
▪ آموزش پاسخ فیزیکال عکس توسط بیمار ۱ تا ۳ دقیقه
با آموزش این روش به کودک، بیمار میتواند علائم را تحت کنترل خود درآورد.
فرد مبتلا را دعوا و یا مسخره نکنید، به جای آن رژیم غذایی و یا شیوه زندگی او را تغییر دهید.
بیشتر تیک های عصبی به استرس و اضطراب ربط دارد. ایجاد آرامش از طریق ورزش های تنفس عمیق به مرور زمان این عارضه را برطرف خواهد کرد. عادت هایی مانند کشیدن گوش به علت خجالتی یا عصبی بودن به مرور زمان به تیک عصبی تبدیل می شود. بنا براین سعی کنید این عادت ها را رفع کنید.
گاهی اوقات این حالت ها بر اثر کمبود ویتامین و ماده معدنی مانند منیزیم در بدن ایجاد می شود. مصرف قرص های مولتی ویتامین می تواند در رفع این عارضه موثر باشد. اگر علت این عارضه مصرف داروی معینی است، با پزشک مشورت کنید تا داروها را تغییر دهد. تیک های مربوط به اضطراب، مسائل عاطفی و روحی یا حالت عصبی را می توان با درمیان گذاشتن استرس ها و مشکلات زندگی با فرد نزدیکی به حداقل رساند و گاهی نیز از بین برد.
طب سنتی برای درمان تیک عصبی
باید تقویت کننده عصبی مانند سنبله طیب با عسل یک قاشق چایخوری صبح زود و گل بهار نارنج با عسل یک قاشق چایخوری اول مغرب مصرف کنند.چیزهای ترش و تندو تیز برایشان سم است و نباید مصرف شود.
منبع : دلگرم