فرش کرد خراسان

قوچان، شیروان، بجنورد، درگز عمده مناطق مذکور محل زندگی کردانی است که در طی سده‌های اخیر توسط حکومت‌های مرکزی از غرب کشور به این مناطق کوچ داده شده‌اند.

خصوصیات بافته‌های کردی
کردها برخلاف نقوش اسلیمی که دارای انحنا می‌باشد، دارای نقش‌های هندسی و زاویه‌دار می‌باشد. به طور کلی در بافته‌های کردی با یک نگاه بلافاصله تقسیمات اصلی هندسی به چشم می‌خورد، اما هزاران سطح و فرم متنوع که هر کدام نماد انتزاعی عنصر یا ماجرائی پیرامونی است، با تلفیق مربع و مثلث ایجاد شده و بهترین راه تمیز بافته‌های اصیل کردی از سایر بافته‌ها، کنار گذاشتن آنهائی است که در ساختارشان نقوش منحنی و مشتقات دایره موجود است. در ساختار نقوش کردی اصیل هیچ الگوئی نبوده که به عنوان نقشه استفاده شود، به همین دلیل بافنده همچون نقاش، نقوش را ذهنی به‌وجود می‌آورد.

نقشه‌ها و طرح‌های کردی بیشتر ذهنی هستند و گاهی به نام محل‌هائی که این فرش‌ها در آنجا بافته شده‌‌اند، می‌نامند و گاهی اوقات نام افراد صاحب نفوذ محلی را به خود می‌گیرند، البته به علت عدم استفاده از نقشه بعضاً اشتباهات تصویری در بافته‌های آنان دیده شده و بافته‌های آنان کاملاً متقارن درنمی‌آید. برخی از نقوش موجود در بافته‌های کردی مستقیماً از عوامل طبیعی الهام گرفته شده‌اند اما طوری تغییر یافته‌اند که به سختی قابل شناسائی‌اند. آن دسته از نقوش متن کادر که شبیه اچاری با دسته بلند است، شاید مارهائی باشند که نقوش نمادین مرکز را مورد هجوم قرار داده‌اند و به افسانه‌های قدیم درباره اژدها یا همان ضحاک مربوط شوند.

رنگ‌های متنوع بافته‌های کردی از وقار و تنوع و هماهنگی رنگ طبیعت مایه گرفته است. اگر چه بافنده کرد برای تخلیه هیجانات درونی به شکلی ناخودآگاه رنگ‌های متضاد را در کنار هم قرار داده اما این امر به یکپارچگی فضای بافته لطمه نزده نظامی هماهنگ و سازگار نگاه داشت در این بافته‌ها اگرچه فرم‌ها تقریباً قرینه هستند اما پراکندگی رنگ از این اصل پیروی نکرده بیشتر گلیم و فرش‌های کردی به شکل مستطیل طویلی است. کلی طرح‌های بافته‌های کردی عبارتند از: محرمات،حوضی، موزائیکی، گل شفتالو، لوزی (سوزنی بافت). یکی از انواع بافته‌های کردی طرح سوزندوزی جل اسب با نقوش حیوانی یا هندسی است.

دارهای قالی بافی کردها افقی است، بنابراین نمی‌توانند فرش‌هائی با اندازه‌های بزرگ بافت. در بین بافندگان کردی بیشتر گره ترکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تعداد گره در واحد سطح برحسب نوع فرش بسیار متغیر است، در فرش‌های ایلی تعداد آن کمتر است و بنابراین بیشتر بافته‌های کردی درشت بافت هستند و ضخیم و خشن.

قوچان اهالی قوچان در اصل شاخه‌هائی از کردها هستند (تیره‌های زعفرانلو، شاولو) که از چند قرن پیش از کردستان و قفقاز به شمال مشهد کوچانیده شده و در این شهر و اطراف آن ساکن شده‌‌اند. طرح‌ها و اسلوب‌های بافندگان آنها که در اصل متأثر از نقوش و روش‌های بافندگی قفقاز بوده، به لحاظ مجاورت با ترکمن‌ها و بلوچ‌ها از سنت‌های متداول در قالیبافی این اقوام نیز به حکم همجواری برداشت‌هائی نموده است و در میان بافته‌های آنها نیز دیده می‌شود. گاهی در دو سر قالیچه‌های قوچانی به گلیم بافت‌های سوزندوزی شده عریضی تا حدود۵۰ سانت برمی‌خوریم که کیفیتی است اقتباسی از روش‌های بافندگی ترکمن‌ها.

گره فرش‌های قوچانی از نوع ترکی، تار و پود آنها اغلب از پشم و رنگ‌های مصرفی در رنگرزی الیاف این فرش‌ها بیشتر در مایه‌های آبی تیره، قهوه‌ای بژ و عاجی با کمبود چشمگیری از رنگ قرمز می‌باشند، را دارند. ابعاد دلخواه بافندگان قوچانی دو ذرعی و کلگی است. از فرش‌های معروف قوچانی، فرشی است به نام فرش امام قلی که در منطقه‌ای به همین نام بافته می‌شود. قالی‌های اصیل آنها از نوع قالی‌های کردی ایران است، اما ویژگی نوع پشم مصرفی باعث گردید که تغییراتی در کیفیت بسیاری از این قالیچه‌ها به‌وجود آید.

لذا تفاوت زیادی بین قالی‌های غرب کشور (کردستان) و قالی‌های کردی شمال خراسان وجود دارد. اما متأسفانه مناطق شمال خراسان به‌ویژه قوچان، در طی چند دهه گذشته از بافت سنتی و اصیل خود جدا شده‌اند و امروز با گرایش قالی‌های سبک نایین کاشان و حتی کرمان با کمترین کیفیت به تولید قالی‌های ارزان قیمت اشتغال دارند. علی‌رغم استفاده از طرح‌های مذکور کلیه ویژگی‌های بافت آنها نظیر نوع گره، نحوه شیرازه بافی، چله کشی، ابعاد، و . . . کاملاً منطبق با قالی‌های مناطق جنوبی‌تر، مانند مشهد، سبزوار و نیشابور است.
منبع:aftabir.com