معرفی کامل ساز کاخن یا کاخون



معرفی کامل ساز کاخن یا کاخون

مجموعه: هنر و هنرمند

کاخن  قدمت زیادی ندارد و تاریخچه پیدایش آن کم است
 
کاخون یا کاخُن (به اسپانیایی: Cajón) تلفظ:[kaˈxon] نوعی ساز کوبه‌ای است.
کاخن لغتی اسپانیایی به معنی جعبه، صندوق یا صندوقچه است که به نوعی ساز کوبه‌ای اطلاق می‌شود.
نوازنده کاخن بر روی آن می‌نشیند و با ضربات کف دست و انگشتان که بر روی صفحه جلویی (تاپا) و صفحات کنار و بالای ساز می‌کوبد، صدا تولید می‌کند.
 
همچنین از ابزارهای نوازندگی دِرام و دیگر سازهای پرکاشن نظیر مَلِت‌ها(mallets)، استیک‌ها(sticks) و بِراش‌ها(brushes) در نواختن کاخن هم استفاده می‌شود.
کاخن عمدتاً در موسیقی آفرو-پِرویی و همین‌طور سبک‌های معاصر فلامنکو و جَز(جاز) مورد استفاده قرار می‌گیرد. اصطلاح کاخن به سایر آلات کوبه‌ای جعبه‌ای شکل مورد استفاده در موسیقی آمریکای لاتین مانند cajón de rumba (مورد استفاده در موسیقی رومبای کوبایی) و cajón de tapeo (مورد استفاده در موسیقی محلی مکزیک) اطلاق می‌شود.
 

 
کاخون یا کاخُن نوعی ساز کوبه‌ای است
 
تاریخچه ساز کاخون :
کاخن که به زبان اسپانیایی به معنای جعبه است، قدمت زیادی ندارد و تاریخچه پیدایش آن کم است.در ابتدا کولی‌های اسپانیایی به همراه رقص و آواز و عضو جدا نشدنی موسیقی فلامنکو یعنی گیتار، بر روی جعبه‌های میوه ریتم اجرا می‌کردند که به مرور زمان حالت ساز گونه به خود گرفت و به کاخن امروزی تبدیل شد.
کاخن از اواخر قرن هجدهم میلادی، توسط آفرو-پرویی‌ها (آفریقایی تبارهای پرو) مورد استفاده قرار می‌گرفت. بردگان غرب و مرکز آفریقا که به آمریکا آورده شدند، اصیل‌ترین وارثان کاخن هستند.
 
در حال حاضر این ساز در سراسر قاره آمریکا، فیلیپین و اسپانیا رایج است. کاخن در دوران برده‌داری در کشور پرو توسعه یافت و تا سال ۱۸۵۰ به اوج محبوبیت رسید. در سال‌های پایانی قرن ۱۹میلادی نوازندگان کاخن، تغییراتی در ساختار و صدادهی این ساز بوجود آوردند. پس از دوران برده داری کاخن در بین دیگر ساکنین آمریکای لاتین از جمله سفیدپوستان (نسل‌های بعدی استعمارگران اروپایی) نیز رواج پیدا کرد…
 
ساختار ساز کاخون :
کاخون جعبه ای شش وجهی و مکعب مستطیل شکل است که پنج وجه آن را از یک لایه چوب نازک به ضخامت ۳/۱ تا ۲ سانتیمتر (۵/۰ تا ۷۵/۰ اینچ) می سازند . وجه ششم (که یکی از مستطیل هاست) از یک لایه تخته سه لای نازک پوشانیده می شود . این وجه که سطح ضربه خورنده یا سر(Head) کاخون است „تاپا” (Tapa) نام دارد . حفره صدا(Sound hole) در وجه کناری „تاپا” تعبیه می گردد .
 
صفحه چوبی „تاپا” را معمولا به طور کامل به جعبه کاخون نمی چسبانند ، به طوری که در نواحی فوقانی اش فقط در چند نقطه به کاخون متصل است. با این تمهید هنگام ضربه زدن به „تاپا” صدایی گِزمانند و خاص با افه لرزشی از کاخون به گوش می رسد .
 
فاکتورهایی که در خصوصیات صوتی کاخون از قبیل ارتفاع (زیری و بمی) ، حجم ، طنین و کاراکتر ویه صدای آن موثرند عبارتند از اندازه و شکل کاخون ، جنس و ضخامت چوب مورد استفاده در ساخت آن و اندازه و محل تعبیه حفره صدا
 

آشنایی با ساز کاخن
 
نوع چوبی که صفحه „تاپا” را تشکیل می دهد بسیار متنوع است و بستگی دارد به اینکه سازنده (یا سفارش دهنده) چه نوع صدایی را ترجیح می دهد . 
صداهای با تنالیته پایین (بم) گرم و مطبوعند و صداهای با تنالیته بالا (زیر) واضح و درخشانند ، بدون آنکه تغییری در ویژگیهای صوتی کاخون از نظر کاراکتر ایجاد شود . برای ساخت صفحه „تاپا” معمولا از چوبهای درخت گیلاس ، ماهون و افرا استفاده می کنند ؛ در حالیکه بقیه قسمتهای کاخون را از چوب کاج ، صنوبر و یا سایر چوبهای سفید مرغوب می سازند . 
 
اخیراً یک پرکاشنسیت پرویی به نام روبرتو چینو بولانیوس (Roberto chino Bolanos) یک کاخون از جنس پلِکسی گلاس (Plexiglass) ابداع نمود که پلِکسی کاخون (Plexicajon) نام دارد.بدنه شفاف این کاخون از کاخون سنتی بزرگتر و سنگین تر است و حجم صدای آن اندکی از کاخون سنتی بیشتر می باشد .
 
کریس نیسِن (Chris Nissen) سازنده درام است و مبدع چند نوع کاخون قابل حمل درام های وی با نام „Slapdrum” از شهرت جهانی برخوردارند . 
ساختمان ساز مکعبی چوبی است که نوازنده روی آن نشسته و به قسمت جلویی ساز که با پیچ به بدنه متصل شده است ضربه وارد میکند .
که در پشت این صفحه ۳ سیم از سیمهای گیتار با فاصله قرار دارد که از ارتعاش چوب به صدا در می آید و صدای چوب را تبدیل به صدای زنگ دار می کند .
این ساز نیز در موسیقی سنتی استفاده نمی شود و در کار های کلاسیک ، پاپ، جز ، فلامینکو ، و تلفیقی استفاده می شود .
فرا گیری این ساز برای کسانی که تمبک و دف زده اند ساده تر می باشد.
 

در حال حاضر دو نوع ساز کاخن در بازار وجود دارد
 
انواع کاخن:
در حال حاضر دو نوع ساز در بازار وجود دارد:
۱. کاخن‌های ثابت
کاخن‌های ثابت دارای فنر یا سیم گیتار هستند. این نوع ساز صدای یکنواختی تولید می‌کند و قابلیت تنظیم ندارد. اما این ویژگی ربطی به حرفه‌ای بودن و یا نبودن ساز ندارد و برند‌های بسیار معروف دنیا نیز از این مدل ساز‌ها بسیار تولید و به بازار عرضه می‌کنند.
 
۲. کاخن‌های رگلاژی
این نوع کاخن دارای فنر یا سیم گیتار هستند، ولی قابلیت تغییر صدارا نیز دارند. این مدل ساز‌ها در نوع فنری قابلیت شل شدن فنر و پخش شدن صدای چوب، و در نوع سیمی قابلیت کوک شدن همانند گیتار برای زیر و بم شدن صدا را دارند.
  
گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته