نظر امام باقر(ع) درباره استخاره کردن / مبارزه امام با شیوه های نادرست اجتهاد
نظر امام باقر(ع) درباره استخاره کردن / مبارزه امام با شیوه های نادرست اجتهاد
مجموعه: متفرقه دینی
امام محمد باقر(ع)، نخستین مولودی است که از نسل امام حسن و امام حسین است
امام محمد باقر(عليه السلام) در روز اول رجب سال 57 هجرى در مدينه منوّره ديده به جهان گشود، برخى از مورخان , ولادت ايشان را در سوم صفر سال 57 هجرى دانسته اند.نخستین مولود از نسل امام حسن(ع) و امام حسین(ع)ابن شهر آشوب در مناقب مى نویسد: امام باقر (ع) میانه بالا و چهارشانه بود. چهره اى نورانى و مویى مجعد و سیمایى گندمگون داشت. امام محمد باقر(ع)، نخستین مولودی است که از نسل امام حسن و امام حسین است. پدرش على بن الحسین، زین العابدین (ع) و مادرش، ام عبد الله، فاطمه، دختر امام حسن مجتبى (ع).مادر گرامى امام باقر (ع) نخستین علویه اى است که افتخار یافت فرزندى علوى به دنیا آورد. براى وى کنیه هایى چون ام الحسن و ام عبده آورده اند، اما مشهورترین آنها، همان ام عبد الله است. به امام پنجم، لقب باقر را داده اند، چرا که شکافنده معضلات علم و گشاینده پیچیدگی هاى دانش بود و معارف و اطلاعاتى گسترده در اختیار داشت.امام باقر(ع) و مبارزه با شیوه‌های نادرست اجتهادامام باقر(ع) در راستای تحکیم بنیادهای اجتهاد گام های مهمی برداشتند. یکی اینکه به شاگردان برجسته خود که آشنایی کامل به اصول و مبادی فقه و اجتهاد داشتند، دستور داد که فتوا دهند. امام بدین وسیله تلاش کرد راه اجتهاد در فقه، هر چه بیشتر برای شیعه هموار گشته و از سویی، بستری مناسب برای تفقه در دین بگشایند.از سوی دیگر تلاش مهم امام باقردر زمینه مبارزه با شیوه های نادرست اجتهاد در دو جنبه شکل گرفت. ابتدا به اصحاب و یاران نزدیک خود خطر آسیب پذیری اجتهاد با واسطه شیوه های نادرست را گوشزد نموده و آنان را از خطر افتادن در دام آن دور داشتند و در گام دیگر، خود به مبارزه با این شیوه های نادرست پرداختند.امام باقر در میدان اول مبارزه، همواره اطرافیان خود را از افتادن در دام شیوه های نادرست اجتهاد در دین بر حذر می داشتند و آنان را حتی از مراوده با افرادی که در این عرصه گام می زنند و آن را دست مایه رسیدن به احکام شرعی می دانند، دور می داشتند.ایشان فتوایی که برخاسته از عدم آگاهی و هدایت الهی بوده، را به شدت مردود شمرده و می فرمودند: «هر کس برای مردم، بدون علم و هدایت الهی فتوا بدهد، فرشتگان رحمت و عذاب او را نفرین نموده و گناه آنان که نظر خطای او را به کار بندند، بر عهده اوست؟»و نیز در حدیثی دیگر، به کار بستن این راه کارهای نادرست را دشمن با خدا تلقی نموده و فرمودند: «هر کس با رأی شخصی خود برای مردم فتوا بدهد، در دین خدا بدون دانش گام برداشته و هر کس دین خدا را بدون علم بپیماید، با خدا به دشمنی برخاسته است؛ چرا که بدون علم، حکم به حلال و حرام داده است.»امام بهترین راه را برای جلوگیری از خطر ابتلا بدان ضرورت احتیاط در مسائل پیچیده و واگذاری آن به اهلش می دانست. در این مورد، امام همواره به شاگردانی که زیاد به بحث و بررسی پیرامون موضوعات فقهی و اصولی می پرداختند، این نکته را گوشزد می فرمود.
امام باقر(ع) در راستای تحکیم بنیادهای اجتهاد گام های مهمی برداشتند
نظر امام باقر(ع) درباره استخاره و چگونگی تصمیم برای اموری که در آنها تردید وجود داردگفتاری از آیت الله جوادی آملیوجود مبارک امام باقر (ع) فرمود: عقائد و اخلاق و اعمالی که دارید؛ قبل از اینکه استخاره کنید، تفسیر کنید. ما گاهی بین دو تا کار مُخیّر یا مردّدیم. نمی‌دانیم کدام حق است، کدام باطل؛ کدام خیر است، کدام شرّ؛ کدام حَسن است، کدام قبیح؛ کدام سعادت بار است، کدام شقاوت آور. فرمود: شما عقائدتان، اوصاف تان، اخلاق تان، اعمال تان، اقوال تان را چه آنهائی که متعارض دارد، چه آنهائی که متعارض ندارد؛ همه این امور را بر قرآن کریم عرضه کنید؛ اهل تفسیر باشید، نه استخاره!
بیشتر بخوانید: استخاره با قرآن
خیلی به ما دستور «استخاره» ندادند. استخاره کردن دو قسم است؛ یک دعای مخصوص استخاره است که آن واقعاً اوّل و آخرش نور است و در دعای سی‌وسوم صحیفه سجادیه هست. هر کسی تصمیم گرفت یک کاری را انجام بدهد ولو به حسب ظاهر خیر است اما خیرش را از خدا بخواهد، همین طور وارد کار نشود! این یک دستور اکید اسلامی است و جزء سنن ماست و بسیار کار خوبی است. این دعای استخاره، یعنی طَلَبُ الخِیر. یعنی خدایا! من این کار را حالا فکر کردم، دیدم که به حسب ظاهر مصلحت است؛ دارم انجام می دهم. من که از عواقبش خبر ندارم، از همراهانش خبر ندارم؛ تو خیر مرا در این کار قرار بده. این استخاره، یعنی طَلَبُ الخِیر.امّا آن استخاره که انسان قبل از اینکه فکر بکند، قبل از اینکه مشورت بکند، قبل از اینکه ارزیابی بکند؛ فوراً به قرآن تفأل بزند، این کار را خیلی به ما دستور ندادند! البتّه در موقع حیرت که انسان واقعاً متحیّر شد؛ آن یک راه دیگری است. بنابر این اولا آن دعای استخاره فراموشمان نشود، ثانیا اینکه در هر کاری فکر و تدبّر و مشورت و ارزیابی و تعقّل باشد و ثالثا اگر واقعاً متحیّر شدیم، ماندیم؛ نمی دانیم کدام کار برای ما صحیح است، کدام کار ناروا. آنوقت به قرآن استخاره می کنیم.امّا وجود مبارک امام باقر (ع) فرمود: مهم تر از استخاره، «تفسیر» است. شما تمام کارهایتان را بر قرآن عرضه کنید؛ چه این آراء و اندیشه ها متضارب و متعارض و مُتنافی و مختلف باشد، چه یک اندیشه. شما این را بر قرآن عرضه کنید، ببینید آیا مطالب قرآنی، معارف قرآنی، معانی قرآنی آن را امضاء می کند یا نمی کند. بنابراین برای همه ما؛ حالا توده مردم که مقدورشان نیست. برای ماها که در حوزه و دانشگاه به سر می بریم، آشنائی با یک دوره از قرآن کریم می شود لازم.حالا یک وقت است یکی کسی می شود علامة طباطبائی (رضوان الله علیه)، خُب آن جزء نوادر است. ولی اینکه خطوط کلّی قرآن را بفهمیم، ترجمه اش را بفهمیم، گزیدة تفسیر را بفهمیم، به تفسیر روانی از او با خبر باشیم؛ این خیلی سخت نیست، خطوط کلّی قرآن را انسان بفهمد. وقتی این ترازو را فهمیدیم، آنوقت این عقائد را با این ترازو می سنجیم.توسعه علوم و پرورش فرهیختگان و دانشمندان در دوران امام باقر (ع)گفتاری از حجت الاسلام و المسلمین سید کاظم ارفعدوره اى امامت امام باقر (ع) ، جامعه اسلامى در وضع فرهنگى نابه سامانى به سر مى برد و عرصه فرهنگى جامعه گرفتار مشکلات عمیق عقیدتى و درگیرى هاى مختلف فقهى میان فرق اسلامى شده بود. فروکش کردن تنش هاى سیاسى پس از واقعه عاشوراى سال 61 هجرى، همچنین شکست برخى احزاب سیاسى مانند «عبداللَّه بن زبیر» سبب یکپارچگى حاکمیت بنى امیه شده بود و ناگزیر، بسیارى از دانشمندان از صحنه سیاسى دور شده بودند و حرکت گسترده اى در زمینه هاى مختلف علمى با بحث و بررسى درباره مسایل گوناگون آغاز شده بود.این رویکرد گسترده به مسایل فقهى و بحث تبادل نظرهاى علمى در این برهه و پیدایش مکتب ها و سبک هاى مختلف علمى پس از مدت ها رکود، رونق فراوانى به بازار علم می داد و به واقع نقش درخشان امام در این دوره در روشن سازى افکار عمومى دانشمندان اسلامى و به ویژه خردورزان شیعه بسیار داراى اهمیت و برترى است. با ظهور امام باقر(ع)، گام مهم و به سزایى در راستاى تبیین آراء شیعه برداشته شد و جنبش تحسین برانگیزى در میان دانشمندان شیعى پدید آمد.از سوى دیگر، خطر افکار آلوده یهود و سیطره نظریات فرقه مرجئه، جبریه، قدریه، غلات و… حیات فکرى شیعه را با خطر روبه رو کرده بود که مرجعیت علمى شایسته اى چون امام باقر(ع)، تفکرات خطرناک این فرقه ها را تا حد قابل توجهى منزوى ساخت.امام باقر(ع)، همچنین دانشمندان برجسته اى را در رشته هاى گوناگون معارف چون فقه، حدیث، تفسیر و دیگر شاخه هاى علوم اسلامى تربیت کرد که هر یک وزنه اى در دانش به شمار مى رفتند. امام با درایت و هوشیارى تمام توانست شکافى را که در گذر سال هاى متمادى بین قرآن و عترت در باورهاى دینى بخش عظیمى از مردم پدید آمده بود، از میان بردارد.پیش از دوران امامت امام باقر(ع)، خفقان سیاسى به اندازه اى بود که در برخى از ادوار انتقال آموزه هاى ناب اسلامى فقط از طریق دعا و نیایش و یا در قالب آموزش هاى دینى به چند پیشکار و خدمتگزار که با امام حشر و نشر داشتند، صورت مى گرفت.در این میان، عصر امام باقر(ع) به دلیل وجود شرایط سیاسى خاص اوضاع حاکم، تا اندازه اى به امام اجازه برقرارى مجامع علمى داد تا ایشان بتواند استعدادهاى نهفته اى را که در جامعه اسلامى وجود داشت تربیت کند؛ با این همه، نباید تصور کرد که امام هیچ گونه محدودیتى در این راستا نداشته؛ بلکه با رعایت تقیه و پنهان کارى و عدم برانگیختن حساسیّت دستگاه، این معنا را عملى کرده و با وجود تنگناهاى خاص سیاسى و فرهنگى توانست افراد زیادى – بالغ بر 462 نفر – را با آموزش ها و تعالیم ناب خویش پرورش دهد که نام یکایک آنها در دست است.منبع:khabaronline.ir
در ادامه بخوانیدامروز چه قدر مدینه بوی غربت می دهدفضيلت زيارت عاشورایک داستان عبرت آموز
