قالى‌ها و سایر زیراندازها براساس خصوصیات و مواد تشکیل‌دهندهٔ آنها، آسیب‌پذیر و در معرض آفات و صدمات هستند.
به‌منظور جلوگیرى از ایراد صدمات به فرش، در مراحل مختلف از جمله انباردارى مواد اولیه، رشتن و بافتن و بکارگیرى الیاف، عدل‌بندى و حمل‌ونقل و بهره‌بردارى از فرش باید اقدامات لازم صورت گیرد.
مبارزه با آسیب‌هاى فرش از طریق مواد اولیه آن را ساده و ارزانى است؛ و نیاز به تخصص چندانى ندارد. مثل انتخاب مواد اولیهٔ سالم و مراقبت در حفظ سلامت این مواد در حین حمل‌ونقل، انبار کردن، شستشو، رنگرزی، ریسندگى و …، ضد بید نمودن فرش و مواد اولیه یکى از بهترین راه‌هاى این مراقبت است.
از طریق حفاظت فرش‌هاى بافته شده نیز مى‌توان این مراقبت را ادامه داد: از تا کردن و لوله کردن دستباف‌ها باید خوددارى شود. چنانچه لازم شد براى مدت طولانى این کار انجام شود، باید لابه‌لاى فرش تنباکو یا نفتالین یا سایر مواد ضد حشرات ریخته شود و به تناوب وارسى و هوا داده شود. فرش را باید از رطوبت، گرما و تاریکى دور نگه داشت. از تابش مستقیم آفتاب به فرش جلوگیرى شود. فرش روى زمین گچى یا آهکى نیفتد، زیرا تأثیر نامطلوبى روى ابریشم و رنگ آن دارد. فرش‌هاى ابریشمى براى مدت طولانى به دیوار آویخته نشود و یا زیر پا نیفتد. پس از مدتى استفاده فرش سروته شود تا از همهٔ جوانب آن یکنواخت استفاده شود. فرش روى فرش پهن نشود. اجسام سنگین براى مدت طولانى روى فرش قرار نگیرد. همواره فرش تمیز نگهداشته شود و از ورود اشیاء خارجى به پرزهاى آن جلوگیرى شود. لکه‌هاى فرش بدون درنگ تمیز و برطرف شوند. چنانچه فرش دچار سوراخ یا پارگى شد، سریعاً از طریق رفوگرى و فنون مربوط به آن توسط متخصص این امر ترمیم شود تا به سایر نقاط نفوذ نکند. در هنگام بسته‌بندى و حمل‌ونقل دقت لازم صورت گیرد. طول و عرض فرش باید به‌اندازه یا کمتر از ابعاد محل استقرار آن باشد. فرش همواره جارو شود و از جاروبرقى براى این کار استفاده شود.
تعمیر و مرمت
شما برای تعمیرات (مرمت) جزئی یک فرش یا قالی کهنه و قدیمی به چند ابزار احتیاج دارید و همه آن ابزار در خرازی‌ها و فروشگاه‌های فلزآلات در دسترس شما هستند. مقدار مواد مورد نیاز به میزان زیادی به نوع تعمیر و مشکلات تمیز کردن سطح کار شما مربوط می‌شوند.
ـ اتو:
همراه با کاغذ خشک کن برای برطرف کردن لکه‌های گوناگون استفاده می‌شود.
ـ انبردست:
یا دم باریک برای کشیدن سوزن نخ از وسط پرز فرش‌ها در زمان مرمت استفاده می‌شود.
ـ قیچی:
جهت آراستن پرزها استفاده می‌شود. برای پرزهای کوتاه قیچی‌هائی که تیغه راست دارند و برای آرایش دیگر پرزها قیچی‌هائی که لبه‌دار هستند و تیغه منحنی دارند. (معمولاً شما می‌توانید با خرید قیچی‌هائی با لبه تخت به هدف خود برسید) ضمناً یک قیچی زنانه ۲۰ سانتیمتری نیز برای کارهای گوناگون مفید است.
ـ سوزن‌ها:
شما برای مرمت‌های گوناگون قالی به مجموعه‌ای از سوزن‌های راست و منحنی احتیاج خواهید داشت. برای کار با نخ‌های کلفت سوزن‌های با سوراخ بزرگ انتخاب می‌شوند. شما به سوزن‌های مخصوص مرمت با سایزهای ۲۰ و ۲۲ و سوزن‌های خیاطی با سایزهای ۲ و ۶ و ۸ احتیاج خواهید داشت.
ـ انگشتدانه:
در هنگام مرمت قالی بسیار ضروری است. بعضی وقت‌ها برای فشار دادن سوزن در برگشت از پرز فرش احتیاج به نیروی زیادی دارید و انتهای سوزن خیلی آسان به انگشت شما آسیب می‌رساند. شما همچنین به وسایل دیگری نظیر: فرش‌زن، جارو برقی، خاک‌انداز و جارو، سشوار، چاقوی کمکی، گیره چوبی بزرگ، طناب لباس، سوزن کلفت، موچین، چکش، میخ فرش و تیوپ مقوائی احتیاج خواهید داشت.
ـ پشم یا ابریشم:
جهت مرمت پرزها و تعمیر ریشه‌های اکثر فرش‌ها و قالی‌ها استفاده می‌شوند. جهت هماهنگ کردن رنگ‌ها و اثر نخ‌های جدید کوشش و دقت کنید تا مانند نمومه اصلی شود.
ـ موم:
برای لیز کردن و نرم کردن سوزن‌ها و نخ‌های پنبه و کتان استفاده می‌شود.
ـ کاغذ خشک کن سفید:
درزمان آزمایش ثبات رنگ‌ها استفاده می‌شود همراه با اتو در تمیز کردن اجسام ریخته شده روی فرش و جهت برطرف کردن چربی‌ها و روغن‌ها استفاده می‌گردد.
ـ شامپو فرش:
برای تمیز کردن فرش و قالی استفاده می‌شود.
ـ دترژانت پشم:
در مواقع خاص استفاده می‌شود. دترژانت‌ها با کیفیت عالی جهت برطرف کردن لک استفاده می‌گردند.
ـ گرد سیب زمینی:
جهت رنگبری در مواقع خاص استفاده می‌گردد.
ـ نمک:
برای برطرف کردن لک
شما جهت نظافت اجسام گوناگون وقت زیادی صرف می‌کنید مثلاً اگر یک قطعه فرش لهستانی از دیوار خانهٔ شما آویزان باشد یا یک تختهٔ باریک چوبی و یا رومیزی، آنها بسیار کم توجه بیننده را به خود جلب می‌کنند ولی آسیب دیدگی یک فرش که از آن برای پوشش کف اتاق استفاده می‌شود بسیار قابل توجه است. همچنین جهت تمیز باقی ماندن فرش و قالی برای مدت‌های زیاد در انبارها و محیط‌های روستائی نگهداری می‌شوند و این در حالی است که در شهرها همیشه آلودگی هوا مانند دیواری بلند فضای شهر را مسدود کرده است.
علاوه بر نظافت منظم فرش‌ها و قالی‌ها شما باید به لکه‌های اتفاقی روی فرش خیلی زود رسیدگی کنید. عموماً اجسام متعددی بر اطراف خانه جهت دکور استفاده می‌شوند که می‌توانند از زیبائی رنگ و طرح فرش بکاهند همانطور که آنها می‌توانند به الیاف آن آسیب وارد کنند. سناریوی یک نمایش می‌تواند دلیل مناسبی برای درست اجرا نشدن آن باشد بر همین اساس قالی‌ها و فرش‌های لهستانی و تخته‌های باریکی که به دیوار آویزان شده‌اند اگر بدون دقت و بدون نظم و ترتیب و فقط جهت پر کردن دیوار و همچنین اگر به روش‌های غلط به دیوار کوبیده شوند به آنها آسیب می‌رسد.
شما قبل از شستن یا برطرف کردن لک‌ها از روی فرش یا قالی باید ثبات رنگ‌ها را آزمایش کنید و البته اهمیتی ندارد که چند قسمت فرش آسیب دیده باشد. اگر هیچ رنگی پس نداد شما باید جاهای آسیب دیده را به یکی از روش‌های متعدد شستشوی فرش به وسیلهٔ یک متخصص فرش‌های کهنه تمیز کنید. شرکت‌های قالی‌شوئی در شستن فرش‌ها دقت نمی‌کنند.
ـ گردگیری فرش‌های کوچک و بزرگ:
همیشه قبل از شستشو و برطرف کردن لکه‌ها باید فرش‌ها گرد گیری شوند. برای برطرف کردن تکه‌های خاک و کثیفی‌ها که در یک جا جمع می‌شود باید بسیار دقت کرد چون در اثر آنها الیاف به تدریج فرسوده می‌شوند همچنین در اثر آنها تخم بید می‌تواند در الیاف رشد و نمو کند. جهت گردگیری فرش‌های کوچک و بزرگ آنها را در هوای آزاد و روی یک طناب لباس کلفت آویزان کنید. زمانی مناسب در روز برای خشک کردن آنها انتخاب کنید و تکه‌ها را به‌‌صورتی آویزان کنید و تا آنجا که ممکن است قسمت کوچکی از آنها روی هم افتاده باشند. برای اینکه ممکن است پشت آنها در معرض آسیب قرار گیرد.
مدل قدیم فرشزن‌ها نیروی زیادی برای ضربه زده به فرش‌ها نداشت. هرگز از عصا یا چوب برای ضربه زدن به فرش استفاده نکنید. البته نیروی زیاد و پهن کردن مساحت زیادی از فرش و ضربه زدن به آن به الیاف خسارت وارد می‌کند. به روی فرش ضربه نزنید. شما فقط در صورتی موفق خواهید شد که جهت برطرف کردن گرد و خاک به عمق پرز یا بافته ضربه بزنید.
منبع : بیتوته