پیشگیری و مقابله با مسمومیت های قارچی



پیشگیری و مقابله با مسمومیت های قارچی

مجموعه: پیشگیری بهتر از درمان

 پیشگیری از مسمومیت های قارچی
 
قارچ سمی”آمانیتا”
گونه‌های مختلف قارچ سمی وجود دارند، اما در این میان قارچ سمی بسیار کُشنده‌ای به نام «آمانیتا» وجود دارد. گونه های بسیار سمی این قارچ به نام آمانیتا فالوئیدس، آمانیتا ورنا و آمانیتا ویروزا دارای سمی مرگبار به نام «آمانیتن» هستند که با جوشاندن، خشک کردن و شستن از بین نمی رود. این سم جزو سموم مرگبار طبقه بندی می شود و میزان مرگ و میر آن طبق تمام منابع علمی بیش از ۶۰ درصد است.
 
“آمانیتا” شرایط رشد خاصی دارد و رطوبت طولانی مدت خاک و نیز دمای کمتر از ۲۰ درجه سانتی گراد به مدت طولانی و مستمر بستر رشد مناسبی برای این قارچ است.
ظاهر این قارچ بسیار شبیه قارچ خوراکی است و تشخیص آن برای افراد عادی بسیار دشوار است.
ویژگی خاصی که سم این نوع قارچ دارد این است که بلافاصله بعد از مصرف آن علائم مسمومیت ظاهر نمی شود و حال عمومی فرد کاملا عادی است.
 
بعد از حداقل شش ساعت تا سه روز علائم مسمومیت در افراد آشکار می شود و این علائم معمولا با دل پیچه، دل درد، استفراغ و سردرد شروع می شود. از آنجا که بروز علائم مسمومیت با فاصله یک تا دو روزه بعد از مصرف قارچ است بعضا افراد حتی ممکن است فراموش کنند که مسمومیت آنها در اثر مصرف این قارچ بوده است.
 
بعد از بروز این علائم با گذشت زمان سم «آمانیتین» در بدن فرد منتشر شده و روی سلولهای بدن و بویژه هسته سلول، خصوصا  آنزیم های RNA پلی مراز تاثیر می گذارد و در میان بافت‌های بدن، “کبد” بیشتر مورد هدف قرار می گیرد که در مسمومیت‌های اخیر نیز افراد از ناحیه کبد دچار مشکل شدند.
 
نهایتا با گذشت حداکثر یک هفته تا ۱۰ روز بعد از مصرف این قارچ سمی، فرد ممکن است نیاز به پیوند کبد پیدا کند و یا جان خود را از دست دهد.
افرادی که از مرگ در اثر مصرف این قارچ جان سالم به در می‌برند ممکن است دارای آسیب های جدی در کبد باشند.
اغلب قارچ‌های خودرو سمی هستند و تعداد قارچ‌های خوراکی بسیار اندکند.
  

تشخیص قارچ سمی
 
نوع مسمومیت با قارچ‌های مختلف متفاوت است برخی مسمومیت‌ها بر دستگاه عصبی مرکزی تاثیر می گذارند و برخی اختلالات دستگاه گوارش را موجب می‌شود و برخی مثل مسمومیت با آمانیتا می تواند بسیار کُشنده باشد.
قارچ عامل مسمومیت هموطنانمان از جنس و گونه Amanita virosa است که تا حدودی به قارچ های خوراکی شباهت داشته و می تواند در کنار آنها در محل رویش وجود داشته باشد.
 
نکات حائز اهمیت در پیشگیری و مقابله با مسمومیت های قارچی:
۱. از مصرف قارچ های خودرو مخصوصا قارچهایی که در کنار تنها درختان (علی الخصوص درختان خشک شده) می رویند و یا قارچ های جمع آوری شده توسط افراد عادی و یا قارچ هایی که به صورت فله ای عرضه می شوند، خودداری کنید. تنها قارچ هایی را که توسط مراکز مجاز و در بسته بندی های دارای مجوزهای سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت، درمان و پزشکی می باشند، مصرف نمایید.
 
۲. شناسایی انواع خوراکی قارچ از انواع سمی تنها بر اساس خصوصیات ظاهری مانند شکل، رنگ، بو، قوام و مزه مشکل بوده و تنها توسط متخصصان و کارشناسان مجرب قارچ شناسی و گیاه شناسی امکان پذیر است. بنابراین به توصیه های برخی از افراد عادی در تشخیص انواع سمی از انواع خوراکی قارچ توجه نکنید.
 
۳. مصرف قارچ ها توسط پرندگان و سایر جانوران اهلی و وحشی نشان دهنده غیرسمی بودن قارچ برای انسان نمی باشد.
 
۴. برخی از روش ها و معیارهای سنتی مانند: تغییر رنگ قاشق نقره در اثر تماس با قارچ، یا وجود حشرات در اطراف قارچ و محل رویش قارچ معیار علمی و صحیحی برای تشخیص عدم سمیت قارچ در همه موارد نیست.
 
۵. هرگز قارچ ها را به صورت خام و به مقدار زیاد مصرف نکنید.
 

نوع مسمومیت با قارچ‌های مختلف متفاوت است برخی بر دستگاه عصبی مرکزی تاثیر می گذارند 
 
۶. برخی از سموم موجود در قارچ ها مقاوم به گرما بوده و فرآیندهای آماه سازی غذا مانند: کباب کردن، آب پز کردن، سرخ کردن، بخار پز کردن قادر به تخریب کامل مواد سمی موجود در قارچ نمی باشد.
 
۷. در صورت بروز علایم و نشانه های گوارشی (تهوع، استفراغ و اسهال) به صورت تاخیری (۱۲-۵ ساعت پس از مصرف خوراکی قارچ)، هر چه سریعتر بیمار را به مرکز درمانی تخصصی سم شناسی بالینی و مسمومیت ها منتقل کنید. در مواردی که علائم گوارشی بصورت تاخیری (با فاصله بیش از ۶ ساعت از مصرف قارچ) رخ دهد این دسته از قارچها سمیت به مراتب بیشتری دارند و علت اصلی نارسایی حاد کبدی و مرگ تعدادی از هموطنانمان نیز همین مسئله بوده است.
 
۸. انتقال سریع بیمار مسموم به یک مرکز درمانی تخصصی مسمومیت ها امکان درمان موفقیت آمیز را افزایش می دهد و هر گونه تاخیر در این امر سبب افزایش احتمال شکست درمان و حتی مرگ بیمار می شود. بنابراین با مشاهده علائم و نشانه های بالینی اولیه به ویژه از نوع تاخیری در فردی با سابقه مصرف خوراکی قارچ ، از هرگونه خوددرمانی و درمان علامتی پرهیز نموده و بیمار را در اسرع وقت به بیمارستان منتقل نمایید.
 
۹. در صورت امکان، نمونه باقی مانده قارچ مصرف شده توسط بیمار را برای شناسایی کادر پزشکی در بیمارستان به همراه داشته باشید.
 
چگونه قارچ سمی را از قارچ خوراکی تشخیص دهیم؟
در ادامه با قار‌چ‌های سمی و خطرناک جهان که باید بشدت از آنها دوری کنید، آشنا شوید.
 

 قارچ سمی بوی نامطبوعی همچون مواد شیمیایی دارد
 
۱- قارچ‌های آگاریک (Agarics)
تمامی قارچ‌های خوراکی خانواده‌ی آگاریک (قارچ‌های کلاهک‌دار) دارای تیغه‎‌های پره مانند به رنگ‌های صورتی، قهوه‌ای یا سیاه در زیر کلاهک، یک کلاهک سفید و ساقه تنومند و چاق هستند.
نمونه‌های سمی این قارچ‌ها هم شبیه انواع خوراکی هستند. برای اینکه بتوانید نوع سمی و خوراکی را از هم تشخیص دهید، پس از اطمینان از آگاریک بودن قارچ، آن را بو کنید. نوع خوراکی باید بوی قارچ بدهد. البته برخی از آنها ته‌بوی بادام یا رازیانه هم دارند.
اما قارچ سمی بوی نامطبوعی همچون مواد شیمیایی دارد؛ بویی شبیه یُد یا جوهر هندی.
 

تشخیص قارچ های سمی 
 
۲- قارچ‌های بولتوس (Boletus)
خانواده قارچ‌های بولت، سویلوس و لسینوم را به‌راحتی می‌توان در طبیعت تشخیص داد زیرا به جای پره‌‎های تیغه‌مانند در زیر کلاهک، روزنه‌های اسفنجی دارند.
اگر این روزنه‌ها سفید، کرم یا زرد باشند، روی کلاهک یا ساقه قارچ هیچ نقطه قرمزی وجود نداشته باشد و پس از برش دادن یا پختن اگر به رنگ آبی تغییر رنگ ندهد، یعنی این قارچ قابل خوردن است و خطری برای سلامتی فرد بدنبال نخواهد داشت.
 

اغلب قارچ‌های کلاهک‌شیری سمی هستند و ترجیحا باید از تماس با آنها پرهیز کنید
 
۳- قارچ‌های میلکَپ (Milkcaps)
تمامی قارچ‌های میلکَپ همان‌طور که از نامشان می‌توان حدس زد، یک مایع شیرمانند از زیر کلاهک خود تراوش می‌کنند. اغلب قارچ‌های کلاهک‌شیری سمی هستند و ترجیحا باید از تماس با آنها پرهیز کنید.
یعنی به‌صورت کلی، از قارچ‌هایی که هنگام تماس با بدنه‌شان، مایع سفیدرنگی همچون شیر بیرون می‌آید دوری کنید تا مسموم نشوید.
 

قارچ‌های راسولا اگر طعم تندی داشته باشد یعنی سمی است 
 
۴- قارچ‌های راسولا (Russulas)
قارچ‌های راسولا را با نام «تیغه‌های شکننده» هم خطاب می‌کنند زیرا کلاهک و ساقه بسیار ترد و شکننده‌ای دارند. این قارچ‌ها انواع گوناگونی دارند. در حالی که بعضی از اعضای این خانواده مسموم و خطرناک بشمار می‌روند، شماری دیگر بسیار خوش‌طعم و لذیذ هستند و بعضی دیگر بسیار تلخ و بدمزه.
 
هیچ روشی برای تشخیص نمونه‌های خوراکی و سمی یا تمایز مدل‌های خوشمزه از تلخ وجود ندارد. فقط با دانش ژرف و شناخت زیاد قارچ‌ها شاید بتوان این مدل‌ها را از هم تمیز داد.
پس از تشخیص اینکه قارچ به خانواده راسولاها تعلق دارد، برخی از مردم تکه بسیار کوچکی از آن را مزه می‌کنند تا ببینند آیا خوراکی است یا سمی! اگر طعم تندی همچون فلفل داشته باشد یعنی سمی است. نمونه‌های خوراکی، طعم خوبی دارند.
 

قارچ‌ فانوسی جک-اُ باعث ایجاد حالت تهوع و گرفتگی عضلانی در انسان می‌شود
 
۵- قارچ‌های فانوسی جک-اُ (Jack-o’-Lantern)
قارچ‌ فانوسی جک-اُ را اغلب با قارچ قیفی خوراکی اشتباه می‌گیرند. قارچ قیفی خوراکی بسیار محبوب و خوشمزه است. اما jack-o’-lantern حاوی سمی موسوم به موسکارین است. این ماده شیمیایی باعث ایجاد حالت تهوع و گرفتگی عضلانی در انسان می‌شود. با اینکه این سم کشنده نیست اما مشکلات گوارشی جدی برای مصرف‌کننده ایجاد خواهد کرد تا جایی که ممکن است فرد در بیمارستان بستری شود.
 

بیشتر قارچ‌های سمی کشور انگستان به خانواده آمانیت تعلق دارند
 
۶- قارچ‌های آمانیت (Amanitas)
قارچ‌های آمانیت که مگس‌کش هم نامیده می‌شوند همگی دارای تیغه‌ها و هاگدان‌های سفید رنگ هستند. آنها از کیسه‌های غشادار و پیازداری موسوم به ولوا رشد می‌کنند. فقط شمار اندکی از قارچ‌های این خانواده خوراکی هستند.
بیشتر قارچ‌های سمی کشور انگستان به خانواده آمانیت تعلق دارند.
 

قارچ‌های کوچک قهوه‌ای دارای سمی هستند که آمانیت‌ها دارند
 
۷- قارچ‌های کوچک قهوه‌ای (Little Brown Mushrooms)
قارچ‌های کوچک قهوه‌ای که به‌طور اختصاری LBM نیز نام دارند،  بسیار کوچک و تقریبا غیر قابل تشخیص هستند. اکثر این قارچ‌ها خطرناک نیستند اما برخی از آنها سمی بوده و در صورت مصرف، سبب بیمار شدن فرد خواهند شد.
این قارچ‌ها دارای سمی هستند که آمانیت‌ها دارند. بنابراین توصیه می‌شود برای اطمینان از اینکه خطری شما را تهدید نمی‌کند، از نزدیک شدن به آنها پرهیز کنید.
 

 قارچ‌های مورکلا دروغین فرد را دچار استفراغ یا سرگیجه کند یا حتی منجر به مرگ وی شود
 
۸- قارچ‌های مورکلا دروغین (False Morels)
قارچ‌های مورکلا در گونه‌های مختلفی وجود دارند که اغلب با نمونه‌های واقعی و خوراکی آن اشتباه گرفته می‌شوند. بسیاری از مورکلاهای جعلی و دروغین حاوی سموم شیمیایی هستند که در صورت مصرف ممکن است فرد را دچار استفراغ یا سرگیجه کند یا حتی منجر به مرگ وی شود.
 
قوانین موجود برای تشخیص انواع قارچ‌ها
♦ از دست زدن به قارچ‌هایی که دارای تیغه‌های سفیدرنگ هستند، روی ساقه خود اندام دامن‌مانند یا پیازی‌شکل دارند یا در پایین ساقه کیسه دارند، بشدت پرهیز کنید. بیشتر قارچ‌های سمی خانواده آمانیت به این شکل در طبیعت حضور دارند.
 
♦ از دست زدن و مصرف قارچ‌هایی که دارای کلاهک یا ساقه قرمزرنگ هستند بشدت دوری کنید. بسیاری از قارچ‌های سمی همچون فلای آگاریک چنین ویژگی‌های دارند.
 
♦ هرگز قارچی که در طبیعت پیدا می‌کنید را مصرف نکنید مگر اینکه ۱۰۰ درصد از خوراکی بودن آن مطمئن باشید.
 
گردآوری:بخش سرگرمی بیتوته
منابع:mehrnews.com
isna.ir
rooziato.com