آشنایی با کریم فکور
آشنایی با کریم فکور
مجموعه: زندگینامه شعرا و دانشمندان
«کریم فکور» شاعر، ترانه سرا و روزنامه نگار مطرح پیش از انقلاب بود که به تاریخ پنجم اسفند ۱۳۰۴ در مشهد متولد شد. دوران کودکی را در خانواده ای اهل ادب طی کرد و همین محیط پربار ادبی خانه موجب شد تا وی خیلی زودتر از جوان های هم سن و سالش وارد اجتماع شود.
کریم فکور، شعر و شاعری را از سال سوم دبیرستان آغاز کرد و در سال ششم ادبی دبیرستان پانزده بهمن بود که عضویت ادبی دبیرستان را برعهده داشت و به کارهای هنری مختلفی نظیر انتشار مجله، جلسات سخنرانی و شعر، اجرای نمایش های فرهنگی و هنری می پرداخت و پس از آن نیز با همکاری با مطبوعات، وارد عالم روزنامه نگاری شد.
کریم فکور شاعر، ترانه سرا و روزنامه نگار مطرح پیش از انقلاب بود
او فارغ التحصیل دانشکده حقوق دانشگاه تهران در مقطع لیسانس بود، ولی هرگز خود را به معلومات رسمی دلخوش نکرد، بلکه با مطالعات فراوان شخصی بر وسعت دانش و معلومات خویش افزود.
در همان سال های دانشجویی، اشعار و مقالاتش در «روزنامه فکاهی توفیق» با نام های مستعاری همچون «شیطونک»، «شیطان»، «شیطان بچه/ میرزا»، «فتنه»، «بنده‌زاده»، «کریم»، «فکلی»، «سخن‌چین»، «ارادتمند»، «خوشحال»، «حاضرجواب» و… منتشر می‌شد و به سرعت مدارج ترقی و محبوبیت را در این مطبوعه طی می کرد.
روزنامه توفیق درباره او می نویسد: «کریم فکور بیشتر اشعار خود را روی انتقاد از اوضاع اجتماعی تنظیم می کند و همچنین در مقالاتش همین جنبه را غالبا رعایت نموده و دواسبه حمله می نماید…».
ازجمله سروده های فکور که در افواه زمزمه می شد این بود:
«هان ای وزرا که باز فکر سفرید
این بار اگر به سوی «کرمان» گذرید
زنهار «عمل» عرضه نمایید، نه «حرف»
از بهر خدا «زیره به کرمان» نبرید!».
در شماره نخست از سال بیست‌وپنجم روزنامه توفیق، عکس شش نفر به عنوان «اعضای اصلی تحریریه» چاپ شده که در کنار اسامی محمدعلی توفیق، ابوالقاسم حالت، نوراله خرازی، علی زرین‌قلم و علامه شابدالعظیمی، نام کریم فکور نیز دیده می شود که مسئولیت تنظیم مطالب و امور داخلی توفیق برعهده اش بوده و این در حالی است که بزرگان دیگری همچون حسین حسینی (خروس اخته)، اسداله شهریاری (شب‌کور)، عباس فرات، قلزم، علی سرودی، محمدعلی ریاضی، کاظم رجوی، صابر همدانی و… نیز در همان دوره در توفیق قلم می زدند.
در قصیده معروف توفیق (۱۳۲۶) به قلم مهدی سهیلی، در اوصاف کریم فکور چنین آمده:
«شیرین کند مذاق سخن، گفته «فکور»
اشعار دل رباش چو قند مکرر است».
فکور سال ها ریاست اداره انتشارات و آمار و بررسی های اقتصادی بانک بازرگانی (تجارت) را برعهده داشت.
در همین سال ها پیش پرده خوانی در رادیو و تئاترها و نیز تصنیف سازی و تصنیف خوانی رواج داشت و در همین زمینه چند تن از توفیقیون ازجمله رهی معیری، مهدی سهیلی، نواب صفا، پرویز خطیبی و کریم فکور شهرت بیشتری داشتند.
از سال ۱۳۲۵، فکور کارش را با رادیو آغاز کرد و ضمن این همکاری، بنا به دعوت مدیران تئاتر تهران، ترانه هایی برای اجرا در پیش پرده های این تئاترها ساخت، ولی پس از چندی چون از این کارش راضی نبود آن ها را رها کرد و به ساختن ترانه های نشاط انگیز و جدی تر پرداخت.
فکور در آن سال ها حدود هفتصد تصنیف و سرود ساخت که مشهورترین آنها «خوشه چین»، «من نمیدانم چرا با تو خطا کرد»، «اشک شوق»، «گلنار»، «مونس دل»، «یار بی وفا»، «شبهای تهران»، «نازنین من نشود رام دیگری»، «ساغر شکسته»، «غوغای ستارگان»، «آخرین ترانه»، «گل میخک» و «نسیم» است.
گفتنی است فکور دوره تخصصی کارگردانی تلویزیونی را در فرانسه به پایان رسانده بود. همچنین، ترجمه اشعار برخی فیلم های موزیکال از جمله «اشک ها و لبخندها» و نوشتن نمایش‌نامه‌هایی نظیر «شاهین طوس» توسط وی صورت گرفته است.
پس از توقیف توفیق، فکور اشعار فکاهی و طنزش را تا حوالی سال ۱۳۳۶ در مجله «سپیدوسیاه» منتشر می‌کرد.
«بوسه های گمشده» (۱۳۴۶) از تالیفات فکور در اشعار جدی‌اش است که آن نیز خالی از شوخ طبعی نیست.
ازجمله قطعه طنزآمیزی که فکور خطاب به رهی‌معیری سروده و داستانش را چنین شرح می‌دهد: «رهی چند روز پس از انتشار کتابش -سایه‌عمر- نگارنده را در محل کارم دید و ضمن گفت‌وگو بدون این‌که من چیزی گفته باشم وعده داد یک جلد کتابش را به من هدیه کند.
بعد از آن روز برحسب تصادف چندبار همدیگر را دیدیم اما از کتاب خبری نبود!… ناچار به سرودن این سه خط شعر مبادرت کردم و روزی که او را دیدم برایش خواندم… فردای آن‌روز، رهی یک جلد کتابش را، در حالی‌که پشت آن‌را به نام من نوشته و امضا کرده بود، در اختیارم قرار داد و آن ابیات چنین است:
وعده کردی که مرا هدیه کنی «سایه عمر»
رنج این عمر گران پشت تو را خم نکند
تو زدی لاف و من از روی تغافل گفتم
که تخلف، رهی، از قول مسلم نکند
وعده دادی و ندادی به من این هدیه، خدا
سایه لطف تو را از سر ما کم نکند!».
ابوالقاسم حالت در باب کتاب فکور سروده بود:
«چون به دستم رسید نظم فکور
یافتم آشنای گمشده را
آفرین گفتمش چو برخواندم
قصه بوسه‌های گمشده را».
البته یک دهه قبل از انتشار «بوسه‌های گمشده»، فکور کتاب «تک‌مضراب» (۱۳۳۴) را منتشر کرد که شامل آثار خواندنی فکاهی و طنزش می‌شد. محبوبیت فکور و کتابش چنان بود که طنزپردازان سرشناس بسیاری به استقبال از این کتاب رفتند. ازجمله ابوتراب جلی سرود:
«هزار گوهر لغزان به روی صفحه بریزد
فکور اگر بگشاید به نظم و نثر دهان را»
مهدی سهیلی نیز سرود:
«شیرین کند مذاق سخن گفته فکور
اشعار نغز اوست که قند مکرر است»
و همچنین نواب صفا در باب مجموعه فوق سرود:
«ای هنرمند سخندان، ای فکور
چشم بد از طبع موزون تو دور
ارمغان آوردی از دریای فکر
گوهر مضمون ولی مضمون بکر
نغمه های طبع مضمون یاب تو
شادی افزا شد ز «تک مضراب» تو».
این علاقه به فکور البته به همین ابیات تقدیمی ختم نمی‌شود تا جایی که حسین مدنی بحرطویلی را این‌چنین تقدیم کریم فکور و کتابش کرد: «هرکسی هست در این کشور و در خارجه خواننده این نامه یقینا شده محظوظ به هر هفته و هرروز آثار نویسنده مشهور و سراینده پرشور که در مجمع اهل ادب و ذوق درخشد چو یکی مشعل پر نور و ز نیش قلم او شده بدخواه وطن کور و یقین شد به شما واضح و معلوم از این شرح که این شاعر با سابقه را نام «فکور» است و به راه هدف خویش بسی پر دل و بی‌باک و جسور است و شجاع است و غیور است و ز هر خدعه و نیرنگ به دور است و ز اشعار روانش دل هر فرد وطن دوست پر از وجد و سرور است و به هر هفته ز آثار پر از لطف و صفایش که شود چاپ به اوراق و جراید همه جا شور و نوا باشد و مقصود و مرام و هدفش عزت و خوشبختی و آزادگی میهن ما باشد و هرروز ز آثار نشاط آور وی در همه‌جا هلهله و خنده به پا باشد و زین راه کند خرم و مسرور دل اهل صفا را…».
کریم فکور شاعر، ترانه سرا و روزنامه نگار مطرح پیش از انقلاب بود
سرانجام، زندگی پربار فکور در هفتم شهریور ۱۳۷۵ به‌سر آمد و پیکرش در قطعه ۸۸ (هنرمندان و نویسندگان) مدفون شد.
از نمونه اشعار طنز و فکاهی‌اش چنین است:
«سه پلشت آید و زن زاید و مهمان برسد»
این همه در اثر رحمت یزدان برسد
ترسم آخر فکند مردم ما را از پای
این بلایی که سر کشور ایران برسد
گاه سیل آید و ویرانه کند شهر و دهات
چند روزی پس از آن نوبت طوفان برسد
راحت از غم نشده زلزله آید به میان
زان، مشقات و بلیات فراوان برسد
پس از این ها، همه جا روی دهد جنگ و جدال
خبر مردن سرباز و نگهبان برسد
الغرض، دم به دم اخبار ملال انگیز است
کز ایالات و ولایات به تهران برسد
و ندرین مخمصه، تهران شده سرگرم به‌کار
تا مگر غائله نفت به پایان برسد!
فقر و محنت رسد از هر طرف و نیست کسی
که به درد دل این مردم نالان برسد
یادم آمد سخن شاعر خوش ذوق که گفت:
«سه پلشت آید و زن زاید و مهمان برسد!».
اگر سوزد دلم از آتش عشق
علاجش آن لبان ارغوانی است
نشاند سوز دل را آن پری چهر
که مخصوص گلستان جوانی است
تو گویی دلبر شیرین لب من
رئیس قسمت آتش نشانی است!
دوش این سخن به نزد پسر گفت موجری
آسوده آن که در صف مستاجرین بوَد
مستاجری که تازه به این خانه آمده
از بس که پر کرشمه و نازآفرین بود
هرجای خانه را نپسندد برای خویشتن
گویی به جست‌وجوی بهشت برین بود
اشغال کرده قسمت زیبای خانه را
بیش از همه به نعمت و راحت قرین بود
گفت آن پسر مگر نشنیدی که گفته‌اند:
جان پدر! اجاره نشین خوش نشین بود!
صد بوسه از آن لعل شکرخند گرفتم
گه با تشر و گاه به سوگند گرفتم
آن‌قدر گرفتم ز لبت بوسه شیرین
تا آن‌که از آن لب، مرض قند گرفتم!
[به مناسبت امتناع تقی زاده از قبول ریاست مجلس سنا]:
آن شنیدم با تقی زاده، حکیم الملک گفت
آخر از میز ریاست این‌همه پروا چرا؟
قرعه بر نام تو افتاد و ندارد جای حرف
داری از پست ریاست قصد استعفا چرا؟
خواه ناخواه این مقام ارجمند از آن توست
دست برمی داری از این منصب والا چرا؟
چندسالی خود رئیس و سرور ما بوده‌ای
حال با اهل وفا این بی وفایی ها چرا؟
ای برادر! «ما به ناز تو جوانی داده‌ایم
دیگر اکنون با جوانان ناز کن با ما چرا؟»
فکور در آن سال ها حدود هفتصد تصنیف و سرود ساخت که مشهورترین آنها «خوشهچین»، «من نمیدانم چرا با تو خطا کرد»، «اشک شوق»، «گلنار»، «مونس دل»، «یار بی‌وفا»، «شبهای تهران»، «نازنین من نشود رام دیگری»، «ساغر شکسته»، «غوغای ستارگان»، «آخرین ترانه»، «گل میخک» و «نسیم» است.
منبع : etemadnewspaper.ir
چند دقیقه با دانستنی هابیوگرافی عباس یمینی شریف
