جرائم رایانه ای
مجموعه: متفرقه اینترنت و کامپیوتر
جرائم رایانه ای
جرائم رایانه ای-جرائم رایانه ای (سایبر کرایم) یکی از پیش‌رونده‌ترین جرائمی است که با سرعت زیاد در حال گسترش و بلای جان بشر امروز شده است.جهان امروز جهان علم و فناوری است و بی‌شک پیشرفت را نمی‌توان از آن جدا کرد. این در حالی است که همگام با پیشرفت‌های علمی بویژه در زمینه رایانه و اینترنت، عده‌ای برخلاف خدمتگزاران بشریت که به فکر استفاده‌های مثبت از فناوری‌ها هستند به فکر سوء‌استفاده‌اند. در این گزارش به بررسی این پدیده جهانگیر می‌پردازیم.هر عمل مثبت غیرقانونی که کامپیوتر در آن ابزار یا موضوع جرم باشد جرم کامپیوتری است.
تاریخچه جرائم رایانه‌ای
جرائم رایانه ای-با پیدایش رایانه، جرائم رایانه ای نیز به‌وجود آمد. تاریخچه جرائم رایانه ای را می‌توان به سه نسل طبقه‌بندی کرد:
نسل اول جرائم رایانه ای،که تا اواخر دهه ۱۹۸۰ است شامل سرقت و کپی‌برداری از برنامه‌ها و جرائم علیه حریم خصوصی اشخاص مانند سرقت از آثار و تحقیقات افراد بود.
نسل دوم جرائم رایانه ای،که تحت عنوان جرائم داده‌ها نامیده می‌شود تا اواخر دهه ۱۹۹۰ ادامه داشت. در این دهه تمامی جرائم رایانه ای علیه تکنولوژی اطلاعاتی، ارتباطاتی، کامپیوتری، ماهواره‌ای و شبکه‌های بین‌المللی تحت عنوان جرائم علیه داده‌ها اطلاق می‌شود.
نسل سوم جرائم رایانه ای،که از اواسط دهه ۱۹۹۰ شروع می‌شود به جرائم رایانه ای تحت عنوان جرائم سایبر یا جرایم در محیط سایبر معروف شد.
پیشینه تاریخی جرائم رایانه ای به سال ۱۹۸۵ بر می‌گردد که جرائم رایانه ای در برگیرنده جرایمی مانند جاسوسی کامپیوتری، سرقت‌های آثار ادبی و سوء‌استفاده غیرقانونی از سیستم‌های کامپیوتری بود. در دهه ۱۹۷۰ مقالات زیادی پیرامون جرائم رایانه ای در روزنامه‌ها و در بعضی از کتاب‌ها نوشته شد ولی با توجه به اینکه آن نوشته‌ها مبتنی بر تحقیقات تجربی نبوده است لذا ارزش علمی نداشته تا بتوان به آنها استناد کرد. نخستین تحقیقاتی که پیرامون جرائم رایانه ای صورت گرفت در آمریکا بود که این تحقیقات به قضیه کلاهبرداری از طریق سوء‌استفاده از ۵۶ هزار مورد بیمه به ارزش حدودا ۳۰ میلیون دلار اشاره کرد. مورد دیگر، قضیه «هراشتات» در آلمان مربوط به معاملات ارزی خارجی بود که به مبلغ ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار مارک از حساب ارزی بانک هراشتات خارج و همین امر موجب ورشکستگی این بانک و وارد شدن خسارت به مشتریان شد. در دهه ۱۹۸۰ که به‌عنوان نسل دوم جرائم رایانه ای محسوب می‌شود، جرائم رایانه ای فقط محدود به جرایم اقتصادی نبوده و دیگر زمینه‌ها را هم که جنبه اقتصادی نداشته شامل می‌شود مانند دستکاری کامپیوتر بیمارستان‌ها، جعل اسناد با استفاده از کامپیوتر و دست یافتن به اطلاعات خارجی محرمانه آمریکا، انگلستان و چند کشور دیگر و فروختن این اطلاعات به ک.گ.ب. در دهه ۱۹۹۰ که شبکه جهانی (اینترنت) فراگیر شد جرائم رایانه ای از جنبه اقتصادی وسیع‌تر شده و ابعاد جدید‌تری به خود گرفته است.
جرایم جدید مانند ورود کرم اینترنتی برای نخستین بار توسط یک دانشجوی آمریکایی ساخته شده بود و موجب شد تا سیستم کامپیوتری حدود شش هزار و۲۰۰ کاربر اینترنت شامل دانشگاه‌ها، سرویس‌های نظامی و سایت‌های بیمارستان‌ها را مختل کند و هزینه تعمیرات سیستم‌ها حدودا مبلغ ۹۸ میلیون دلار بود که بعد از مدتی این دانشجو دستگیر و پس از محاکمه، محکوم به پرداخت همه مبالغ فوق شد.
جرائم رایانه ای
اقدامات به عمل آمده در مورد جرائم رایانه ای
– با تصویب موافقتنامه جرائم رایانه ای در سال ۱۹۸۶-۱۹۸۵ توسط شورای اروپا، گام‌های زیادی برای تدوین قوانین مرتبط با جرائم رایانه ای برداشته شد.
– در سال ۱۹۸۹ کمیته تخصصی شورای اروپا برای تدوین و یکنواخت کردن سیاست جنایی مربوط به جرائم رایانه ای پیشنهاد‌هایی ارائه کرد که مورد تصویب شورا نیز قرار گرفت.
– در همایشی که انجمن بین‌المللی حقوق جزا در سال ۱۹۹۴ برگزار کرد، یکسری از مسائل را به عنوان جرایم مستقل رایانه ای تدوین کرد.
– نهایتاً در سال ۲۰۰۱ میلادی شورای اروپا، مبادرت به وضع موافقتنامه جرائم رایانه ای کرد که این موافقتنامه شامل چهار فصل و ۴۸ گفتار است. در ایران نیز با توجه به توسعه تکنولوژیک و انفورماتیک با گسترش تخلفاتی از قبیل کپی و تکثیر غیرقانونی نرم‌افزار‌ها و برنامه‌های رایانه‌ای در دی‌ماه ۱۳۷۹ قانون حمایت از پدید‌آورندگان نرم‌افزار‌های رایانه‌ای به تصویب رسید که آیین‌نامه آن نیز در ۷۰ ماده به تصویب هیأت وزیران رسیده است.
تعریف سایبر کرایم یا جرائم رایانه ای
درباره جرائم رایانه ای تعاریف مختلفی ارائه شده و اتفاق نظر در این تعاریف وجود ندارد. نخستین گام در جهت تعریف جرائم رایانه ای مربوط به سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (O. E. C. D) است که در سال ۱۹۸۳ در پاریس، از سوی گروهی از متخصصان که به دعوت این سازمان جمع شده بودند ارائه شده است که عنوان شده جرائم رایانه ای عبارت است از: «سوء‌استفاده از کامپیوتر‌ها شامل هر رفتار غیرقانونی، غیراخلاقی یا غیرمجاز مربوط به پردازش خودکار و انتقال داده است». در این تعریف گرچه به صراحت از جرائم رایانه ای نام برده نشده ولی منظور از سوء‌استفاده از رایانه همان جرائم رایانه ای است. در تعریف دیگری در مورد جرائم رایانه ای آمده است: «هر عمل مثبت غیرقانونی که کامپیوتر یا رایانه در آن ابزار یا موضوع جرم باشد جرم رایانه ای است».
گرچه تعریف فوق، تعریف بدی نیست ولی کامل و جامع هم نیست زیرا در این تعریف فقط اشاره به عنصر مادی جرم کرده و از دیگر عناصر متشکله جرم و همچنین مصادیق جرائم رایانه ای سخنی به میان نیامده است. پلیس جنایی فدرال آلمان نیز تعریفی از جرائم رایانه ای ارائه داده که عبارت است از: «جرم رایانه ای دربرگیرنده همه اوضاع، احوال و کیفیاتی است که در آن شکل‌های پردازش الکترونیک داده‌ها، وسیله ارتکاب یا هدف یک جرم قرار گرفته است و مبنایی برای نشان دادن این ظن است که جرمی ارتکاب یافته است». همچنین به‌موجب نظر وزارت دادگستری آمریکا «هرگونه عمل ناقض قانون کیفری که مستلزم آشنایی با دانش مربوط به تکنولوژی کامپیوتر جهت ارتکاب عمل، تعقیب یا رسیدگی به آن باشد، جرم رایانه ای است»…./tebyan
