شعرهای زیبا و عاشقانه ظهیر فاریابی

شعرهای زیبا و عاشقانه ظهیر فاریابی



شعرهای زیبا و عاشقانه ظهیر فاریابی

مجموعه: شعر و ترانه

شعرهای ظهیر فاریابی

ظهیرالدین ابوالفضل طاهر بن محمد فاریابی (۵۵۰ – ۵۹۸ ه.ق) از قصیده‌سرایان بزرگ قرن ششم در فاریاب (در نزدیکی بلخ) زاده شد. مدتی را در نیشابور به سر برد و پس از وفات در مقبره‌الشعرای تبریز به خاک سپرده شد.
 
خواننده دیوان او جز در چند مورد معدود کمتر به موارد پیچیده و مبهم بر می خورد. او در عین این که به ردیفهای مشکل روی آورده، سخنی روان دارد و ردیفها مغلوب قدرت بیانش هستند. توانایی ظهیر در مدح بسیار است و در این مورد آفریننده معانی گوناگون و قادر بر مبالغه‌های شگفت‌انگیز و ایراد مضامین بدیع است. 
او را در تحول غزل واسطه انوری و سعدی میدانند. زبان صاف و روان و هموارش در غزل که زبانی واسطه بین سبک خراسانی و عراقی است راه را برای ظهور سعدی هموار ساخت. در واقع ظهیر فاریابی با قصاید و غزلیات شیوا و روان خود یکی از مؤثرترین شاعران حد واسط سبک خراسانی و سبک عراقی در تحول سبک به شمار می‌آید.
 
گفتار تلخ از آن لب شیرین نه در خورست
خوش کن عبارتت که خطت هرچه خوشتر است
 
بگشای لب به پرسش من گرچه گفته ام
کان قفل لعل بابت آن درج گوهر است
 
تا بر گرفتی از سر عشاق دست مهر
هرجا که در هوای تو دستی است بر سر است
 
آن دل که سفره فلک چنبری نشد
که در چنبر دو زلف تو اکنون مسخر است
 
زلف تو افکند رسنش هر زمان دراز
داند که عاقبت گذرش هم به چنبر است
 
آمد قیامتی به سرم تا بدیدم آنک
رویت در بهشت ولبت آب کوثر است
 
چشمت به جادوی بدل چاه بابل است
زلفت به کافری عوض حصن خیبر است
 
گرچه نه جای کافر و جادو بود بهشت
وین وجه نزد اهل حقیقت مصور است
 
رخسار خوب وخرم همچون بهشت تو
آرامگاه جادو و مأوای کافر است
 
آمد خط سیاه به لالایی رخت
وین نیز منصبی است که لالاش عنبر است
 
معزول کی شود رخت از نیکوی به خط؟
زیرا که برتو ملک ملاحت مقرر است
 
طغرای ابروی تو به امضا ی نیکوی
برهان قاطع است که آن خط مزور است
 
تا آمده ست وصف لبت در دهان من
الفاظم از لطافت آن همچو شکر است
 
در هر صفت که چون کمرت بر تو بسته ام
همچون میانت معنی باریک مضمر است
 
گفتم که رنجه شو به تماشای عیدگاه
کامروز عید را رخ نیکوت در خور است
 
بر هم زدی به غمزه جهانی به رغم من
وین روز عید نیست کنون روز محشر است
 
بازار ماه و زهره ز روی تو کاسد است
پهلوی زهد وتوبه ز حُسن تو لاغر است
 
هرجا که می روی قدمت از نثار خلق
پر اشک همچو لؤ لؤ و رخسار چون زر است
 
چرخ از نسیم خلق تو خوش می کند مشام
گویی غبار موکب شاه مظفر است
 
قطب ملوک نصرت دین کز عُلُوّ قدر
چون چرخ بر سر آمده هفت کشور است
 
سلطان نشان اتابک اعظم که عدل او
معمار دین ایزد وشرع پیمبر است
 
بوبکر نام و سیرت،عثمان حیا وحلم
کز عدل وعلم همبر فاروق و حیدر است
 
شاهی که هفت مهره گردون زشش جهت
دایم ز زخم پنجه او در مُشَشدَر است
 
چشم فلک ندید و نبیند به عمر خویش
آن کارها که دولت او را میسر است
 
هر فتح کاسمان نهدش منتهای کار
چون بنگری مقدّمه فتح دیگر است
 
آن صفدری که بخت جوان چون سپهر پیر
براستان حکم تو دیرینه چاکر است
 
روی زمین ز رونق عدلت مُزّین است
مغز فلک ز نَکهت خُلفت معطر است
 
آنکس که تربیت زقبول تو یافته است
همچون چنار وبید همه دست وخنجر است
 
در پیش حمله تو کجا ایستد عدو ؟
روباه را چه طاقت زور غضنفر است ؟
 
بنیاد ملک و دین همه معمور شد چنانک
با سقف آسمان ز بلندی برابر است
 
هرجا که بی عنایت لطف تو در جهان
تابوت و دار بود کنون تخت و منبر است
 
در جنب آنک از تو ضمان می کند فلک
این منزلت که یافته ای بس مُحقّر است
 
از صد گلت یکی نشکفته است باش تو
کاکنون هنوز گلبن بخت تو نو بر است
 
تو مملکت به لشکر و عُدّت نیافتی
 این قسمت از مبادی فطرت مقدر است
 
آنرا که عون و عصمت ایزد مدد کند
افلاک جمله عدت و اجرام لشکراست
 
تا اختلاف عنصر و اختر ز روی عقل
اندر زمانه موجب معروف و منکر است
 
جاوید زی که قوت خشم و رضای تو
برتر زفعل عنصر وتاثیر اختر است
 

دیوان اشعار فاریابی 
 
تو راست لعل شکر بار و در میان گوهر
میان لعل چرا کرده ای نهان گوهر
 
به خنده چون لب یاقوت رنگ بگشائی
ز شرم زرد شود همچو زعفران گوهر
 
رخم چو زرد شد و از جزع دیده هر ساعت
فشانم از غم آن لعل درفشان گوهر
 
چنان به چشم تو بی قیمتم ز بی درمی
که روز بزم به چشم خدایگان گوهر
 
مرا به باد مده گرچه خاکسارم از آنک
به خاک تیره کند بیشتر مکان گوهر
 
اگرچه سیم و زرم نیست هست گوهر نفس
که نزد عقل به از صد هزارگان گوهر
 
سزد که ننگ نیاید تورا ز صحبت من
از آنک ننگ ندارد ز ریسمان گوهر
 
همین بس است که الماس طبع من دارد
چو خنجر ملک شرق در میان گوهر
 
خدایگان ملوک جهان طغانشه آنک
نثار می کند از جود بر جهان گوهر
 
ز بس که خون معاند بریخت روز مصاف
گرفت در دل کان رنگ ارغوان گوهر
 
به حرب دشمن بد فعل او عجبتر آن
که همچو تیغ برآورد استخوان گوهر
 
به یمن بخت چو گیرد قلم به دست کند
به صورت شبه از نوک او روان گوهر
 
سپهر قدرا دست خرد نمی یابد
به قدر جود تو در گنج شایگان گوهر
 
اگر تو دست سخاوت کشیده تر نکنی
به هیچ کان ندهد نیز کس نشان گوهر
 
خروه عدل تو تا پر زدست در عالم
به جای بیضه نهاده ست ماکیان گوهر
 
تویی که هرگز پیرایه دار غیب نداشت
به از وجود تو در حقۀ زمان گوهر
 
زمین ملک تو پر گوهر است و نیست عجب
که عقد جاه تو را هست آسمان گوهر
 
زهی زمانه که بعد از هزار محنت و رنج
مرا نهاده ز مدح تو در دهان گوهر
 
زمانه گرچه بیازاردم نیندازد
کسی نیفکند از دست رایگان گوهر
 
اگر چه موج برآورد سالها دریا
به هیچ وقت نیفکند بر کران گوهر
 
قصیده ای که به مدح تو گفت بنده چو دُر
ردیف ساختش از بهر امتحان گوهر
 
درین دیار بسی شاعران باهنرند
که نور فکرت ایشان دهد به کان گوهر
 
سزد به نظم چنین گوهر ار کنند قیام
از آنک خوب نماید به توأمان گوهر
 
همیشه تا که به هنگام نو بهار سحاب
کند نثار بر اطراف بوستان گوهر
 
نثار مجلست از چرخ گوهری بادا
که در حساب نیاید بهای آن گوهر
 

قصاید ظهیر فاریابی

 
خسروا ،وقت می گل فام است
 رونق عیش درین ایام است
 
باغ پر مطرب خوش الحان است
دشت،پرشاهد سیم اندام است
 
در جهان نکهت انفاس صبا
همچو انعام شهنشه عام است
 
لاله را سوز دل اندر سینه است
غنچه را شادی جان در کام است
 
شاخ بید از گذر موسم باد
چون دل خصم تو بی آرام است
 
همه اسباب طرب جمع شده ست
این چه خوش وقت وچه خوش هنگام است
 
یار در مجلس وگل در چمن است
عود در مجمر و می در جام است
 
بخت یاری ده و اقبال مطیع
آسمان بنده و گیتی رام است
 
بر سر نامه دولت عنوان
نصره الدین ،عضد الاسلام است
 
شاه بوبکر محمد تویی آن
که شعارت کرم و انعام است
 
پخته شد نان جهانداری تو
طمع خصم سراسر خام است
 
وقت احسان وگه عنف تو را
دست برجیس و دل بهرام است
 
کامران باش و زشادی برخور
که بداندیش تو دشمن کام است
 

دیوان اشعار فاریابی 
 
منم امروز و دلی زانده گیتی به دو نیم
بیم آنست هنوزم که به جان باشد بیم
 
نه مرا مسکن و ماوی،نه مرا خانه و جای
نه مرا مونس و غمخور،نه مرا یارو ندیم
 
بردلم حسرت اصحاب بلایی ست بزرگ
بر تنم فرقت احباب عذابی ست الیم
 
که گمان برد که افتم من مسکین هرگز
به چنین رنج و مشقت ز چنان نار و نعیم؟
 
چو ن ز زر یاد کنم چهره برافشاند زر
ور غم سیم خورم دیده فروریزد سیم
 
شب ستاره شمرم بر دو رخم زان باشد
زخم ناخن چو حروفی که بود بر تقویم
 
حال خود پیش که گویم من مظلوم غریب؟
چاره خود راه که جویم من رنجور سقیم؟
 
گرد من لشکر اندوه چنان انبوه است
که همی راه نیابد سوی من باد نسیم
 
از چنین محنت و غم جان نتوان برد مگر
که فلک باز شود متفق ایام رحیم
 
زآتش محنت من گل بدمد گر خواهد
تاج دین،مفخر احرار جهان،ابراهیم
 
آنک با سرعت عزمش نبود باد عجول
وانک با سایه حلمش نبود کوه حلیم
 
آنک او بر فلک جاه چو بدری ست منیر
وانک او در صدف ملک چو دری ست یتیم
 
طبع او را ز لطافت صفت لفظ مسیح
کف او را ز کفایت اثر دست کلیم
 
گرنه فیض کرم و عاطفت او بودی
گفتمی در همه آفاق نمانده ست کریم
 
گرچه در نوبت او بود جهان را تا خیر
هست بر ذات فلک همت او را تقدیم
 
ای از ان مرتبه بگذشته که از گستاخی
آسمان یاد جلال تو کند بی تعظیم
 
دهر با جود تو مفلس بود و چرخ دنی
ابر با بذل تو مدخل بود و بحرلئیم
 
منتظم با کف دربار تو اسباب حیات
منتشر در سر شمشیر تو آثار حجیم
 
خصم تو گرچه مسلم بودش ملک جهان
به سلامت نجهد تا نکند جان تسلیم
 
بود در بند وجود تو فلک عمر دراز
بود موقوف حضور تو جهان عهد قدیم
 
گل صد برگ چگونه دمد از خاک سیاه
گرنه رای تو دهد باد صبا را تعلیم؟
 
سطح اعلای فلک گرچه محیط است به کل
هست در دایره قد تو چون نقطه جیم
 
تا جهان گاه به راحت گذرد گاه به رنج
وادمی گاه مسافر بود و گاه مقیم
 
 تا ابد پیش تو اقبال رهی باد و رهین
قامت جاه تو تاحشر قوی باد و قویم
 
 عرصه ملک تو از امن چو اطراف حرم
خاک درگاه تو از فخر چو ارکان حطیم
 
 
گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته
 


گلچینی از شعر و ترانه هانقش هر دولت که آن بر هفت منظر یافتند (ظهیر فاریابی)خم ابروی تو (ظهیر فاریابی)نوبت ملکت شها بر هفت گردون می زنند (ظهیر فاریابی)گیتی که اولش عدم و آخرش فناست (ظهیر فاریابی)